Pokrzywa – właściwości, zastosowanie i przepisy

Charakterystyka pokrzywy zwyczajnej

Pokrzywa zwyczajna w Polsce rośnie dziko, najczęściej spotkać ją można u podnóża Tatr na wysokości do 1700 m n.p.m. W języku polskim znana jest pod różnymi nazwami, m.in. parzawica, pokrzywa wielka, pokrzywa parząca itd. Na łodydze oraz liściach pokrzywy znajdują się kłująco-parzące włoski, które powodują bolesne podrażnienia skóry. Pokrzywa w odróżnieniu od innych roślin zawiera małe ilości białek odpowiadających za reakcje alergiczne, dlatego bardzo rzadko jest wyłączną przyczyną alergii. Niestety pokrzywa nadal jest jedną z najbardziej niedocenionych roślin pomimo jej udokumentowanego pozytywnego wpływu na zdrowie.

Pokrzywa – wartości odżywcze

W 100 g pokrzywy zawiera się 88 g wody, 3 g białka, 0,1 g tłuszczów, 7,5 g węglowodanów, 7 g błonnika oraz 42 kcal. 100 g pokrzywy zwyczajnej dostarcza również:
– 481 mg wapnia,
– 57 mg magnezu,
– 71 mg fosforu,
– 1,6 mg żelaza,
– 334 mg potasu,
– 4 mg sodu.

Pokrzywa jest również doskonałym źródłem witamin, m.in.:
– witaminy B1,
– witaminy B2,
– witaminy B3,
– witaminy B6,
– witaminy A,
– witaminy C,
– witaminy K,
– kwasu foliowego.

Liście pokrzywy zwyczajnej zawierają również duże ilości związków garbnikowych i aminowych, chlorofilu, serotoniny, histaminy, karotenoidów, kwasu pantotenowego, choliny, antocyjanów, fitosteroli oraz flawonoidów.

Pokrzywa – właściwości lecznicze

Pokrzywa znana jest głównie ze swoich właściwości moczopędnych, dlatego bardzo często stosowana jest w leczeniu kamicy nerkowej oraz innych chorób układu moczowego. Jest to roślina używana w medycynie naturalnej przez osoby, u których występuje skąpomocz, ponieważ skutecznie wspomaga wydalanie moczu, a wraz z nim szkodliwych substancji, m.in. kwasu moczowego.

Regularne spożywanie liści pokrzywy lub naparów z nich przygotowanych skutecznie usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, wspomaga przemianę materii oraz wzmaga apetyt. Związki znajdujące się w pokrzywie oczyszczają układ trawienny oraz wykazują korzystny wpływ na pracę trzustki, żołądka i wątroby.

Pokrzywa zwyczajna wzmacnia również układ odpornościowy dzięki niszczeniu chorobotwórczych bakterii, grzybów oraz wirusów. Pokrzywa wykazuje również bardzo silne właściwości bakteriobójcze, z tego względu polecana jest osobom borykającym się z problemami skórnymi, czyrakami, trądzikiem, ropniami oraz stanami zapalnymi pochwy. Napary z pokrzywy stosowane są również jako płukanki jamy ustnej.

Stosowanie naparów z pokrzywy do nacierania skóry głowy skutecznie poprawia jej krążenie, przyśpiesza wzrost włosów, hamuje ich wypadanie oraz pomaga w walce z łupieżem i łojotokiem. Ze względu na dużą zawartość krzemu oraz wapnia spożywanie liści pokrzywy pomaga w regeneracji kości. Sprawia, że są one mocniejsze i bardziej odporne na urazy.

Spożywanie pokrzywy jest również zalecane osobom cierpiącym na anemię. Ze względu na dużą zawartość żelaza oraz korzystny wpływ na produkcję krwinek czerwonych jest ona doskonałą alternatywą w leczeniu anemii oraz osłabienia.

Kolejną korzyścią wynikającą ze spożywania liści pokrzywy jest jej pozytywny wpływ na obniżenie cukru we krwi, dzięki czemu jest zalecana diabetykom. Spożywanie pokrzywy zwyczajnej zaleca się również osobom po stosowanej antybiotykoterapii, ponieważ pomaga w usuwaniu z organizmu metabolitów powstałych po lekach oraz przyśpiesza przywrócenie równowagi biochemicznej organizmu. Ze względu na zawartość flawonoidów pokrzywa może przyczynić się do walki z alergią. Duża zawartość witamin, składników mineralnych oraz antyoksydantów, które pomagają w walce z wolnymi rodnikami, przyczynia się do poprawy kondycji skóry, włosów oraz paznokci.

Pokrzywa – zastosowanie

Pokrzywa zwyczajna może być spożywana zarówno jako dodatek do dań, jak i w postaci naparu oraz soku. Swoje zastosowanie znalazła również w kosmetyce, gdzie wykorzystywana jest w formie płukanek lub okładów. Zalane wrzątkiem liście pokrzywy należy parzyć przez 15 min. Następnie przecedzić i przygotowanym naparem płukać skórę głowy oraz włosy. Taka płukanka działa podrażniająco na skórę głowy, dzięki czemu pobudza wzrost włosów, zapobiega ich wypadaniu, działa przeciwłupieżowo oraz zapobiega łojotokom. Wypijanie naparu z pokrzywy dodaje witalności, poprawia samopoczucie, pomaga w walce z anemią oraz ma działanie moczopędne. Jako dodatek do dań pokrzywa świetnie nadaje się do zup, sałatek, można przygotować z niej pokrzywowe kluseczki, pesto, omlet z pokrzywą i wiele innych.

Komu nie poleca się spożywania pokrzywy?

Niestety niektóre osoby powinny unikać spożywania pokrzywy. Są to przede wszystkim kobiety, które zmagają się z chorobami dróg rodnych, częstymi krwotokami, nowotworami macicy oraz cystami macicy. Osoby cierpiące na przewlekłą niewydolność nerek również powinny unikać spożywania pokrzywy, ponieważ ze względu na swoje właściwości moczopędne może ona obciążać nerki. Spożywanie pokrzywy zwyczajnej nie jest również zalecane osobom przed zabiegiem chirurgicznym i po nim ze względu na pobudzenie produkcji krwinek czerwonych, co z kolei może doprowadzić do intensywnego krwawienia.

Pokrzywa – dawkowanie

Spożywanie pokrzywy ma również swoje dopuszczalne dawki. Najbezpieczniej wypijać jeden kieliszek soku z pokrzywy dziennie, wtedy można uzyskać najlepsze efekty. Nie odnotowano jednak występowania negatywnego wpływu na zdrowie przy większych dziennych dawkach. Nie należy również spożywać pokrzywy bez konsultacji z lekarzem, ponieważ zioła bardzo często mogą wchodzić w reakcje z lekami.

Przepis na sok z pokrzywy

Zebraną wcześniej pokrzywę należy zalać gorącą, ale nie wrzącą wodą w celu oczyszczenia. Następnie w sokowirówce lub blenderze należy zmielić osuszone liście pokrzywy. Przez gazę lub płócienną ścierkę przecisnąć sok i przelać go do wyparzonych słoików. Osoby, którym nie odpowiada smak tak przygotowanego soku, z powodzeniem mogą dodawać go do zdrowych koktajli oraz soków owocowych i warzywnych.

Sabina Bachleda-Szeliga
Dietetyk kliniczny

Bibliografia
Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987, 301–304.
Pokrzywa – zioło miesiąca, farmacjapraktyczna.pl/2012/01/pokrzywa-ziolo-miesiaca/ (31.10.2017).
Stanisławska I., Pokrzywa – właściwości lecznicze i prozdrowotne pokrzywy, poradnikzdrowie.pl/zdrowie/medycyna-niekonwencjonalna/pokrzywa-wlasciwosci-lecznicze-i-prozdrowotne-pokrzywy_34065.html (31.10.2017).
Bühring U., Wszystko o ziołach, Warszawa 2010, 250–253.