Czym są kwasy tłuszczowe?
Kwasy tłuszczowe są to związki chemiczne bezpośrednio związane z szerokim pojęciem tłuszczów. Nie wgłębiając się nadto w chemię żywności, możemy użyć skrótu myślowego – kwasy tłuszczowe są częścią składową tłuszczów. Tłuszcze pełnią w organizmie wiele istotnych funkcji, między innymi: dostarczają energii, stanowią źródło NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), niektóre z kwasów tłuszczowych biorą udział w syntezie hormonów tkankowych.
Istnieje wiele kryteriów podziału tej grupy związków, ale w niniejszym artykule zostaną one podzielone pod względem budowy (dokładniej rzecz biorąc weźmiemy pod uwagę wiązania chemiczne w nich występujące). Możemy tu wyróżnić: kwasy tłuszczowe nasycone, jednonienasycone (tzw. kwasy tłuszczowe omega-9) i wielonienasycone (tzw. kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6).
Nasycone kwasy tłuszczowe
Nasycone kwasy tłuszczowe są obecne głównie w tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, takich jak smalec, słonina, wędliny, masło i śmietana. Przede wszystkim stanowią dla organizmu źródło energii, a ich nadmierna ilość odkłada się jako tkanka tłuszczowa, prowadząc również do miażdżycy i chorób serca. To właśnie dlatego dietetycy ostrzegają przed ich nadmierną ilością w codziennej diecie.
Jednonienasycone kwasy tłuszczowe
Kwasy jednonienasycone to inaczej kwasy omega-9. Wśród ich wielu korzystnych właściwości należy wymienić: zdolność do obniżania poziomu całkowitego cholesterolu oraz jego frakcji LDL (czyli tzw. złego cholesterolu) i zdolność do podwyższania poziomu cholesterolu frakcji HDL (tzw. dobrego cholesterolu). Kwasy te nie mają wpływu na poziom trójglicerydów. Kwasy z rodziny omega-9 razem z NNKT odgrywają bardzo ważną rolę w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego – istnieje związek między wysokim spożyciem kwasów omega-9, a między innymi, niską zachorowalnością na chorobę niedokrwienną serca. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe są głównym składnikiem oliwy z oliwek.
Niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Nasz organizm nie ma możliwości samodzielnie wytwarzać kwasów wielonienasyconych – stąd też ich nazwa "niezbędne" – biorąc pod uwagę fizjologię żywienia to właśnie one mają największe znaczenie. Źródłem Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych (NNKT) są oleje roślinne i ryby. To właśnie do NNKT należą słynne kwasy omega-3 i omega-6. Wśród ich licznych funkcji możemy wymienić między innymi: stanowią substrat do syntezy hormonów tkankowych (regulują procesy zapalne), biorą udział w transporcie lipidów we krwi, budują błony komórkowe, zapobiegają powstawaniu zakrzepów naczyniowych, zwiększają siłę skurczu serca, są niezbędne dla prawidłowego rozwoju i wzrostu dzieci (już w okresie płodowym).
Proporcje
By w pełni wykorzystać działanie wszystkich trzech rodzajów nienasyconych kwasów tłuszczowych, ich podaż w naszej codziennej diecie musi się mieścić w odpowiednich proporcjach. Podczas wielu przemian metabolicznych z kwasów omega-6 wytwarzane są związki o charakterze prozapalnym, natomiast z omega-3 – przeciwzapalnym. Z tego powodu długotrwały nadmiar kwasów omega-6 w diecie przyczynia się do zmniejszenia wydolności układu odpornościowego, a co za tym idzie – do skłonności do tworzenia się stanów zapalnych w organizmie, jak również do agregacji płytek krwi i zaburzeń w budowie błon komórkowych. Prawidłowy stosunek kwasów omega-6 do omega-3 powinien mieścić się w przedziale 4:1- 2:1. Również kwasy omega-9 powinny być dostarczane w odpowiednich proporcjach do kwasów omega-3 i 6. Ma to znaczenie zwłaszcza biorąc pod uwagę prawidłową budowę błon komórkowych. Kwasy omega-3 i 6 zwiększają wzrost przepuszczalności błon, natomiast omega-9 ją zmniejszają. Zatem odpowiedni stosunek tych kwasów reguluje przepuszczalność błon komórkowych. Najbardziej naturalnym, jak również łatwo dostępnym źródłem wszystkich kwasów nienasyconych, a więc omega-3, 6 i 9 jest olej lniany nieoczyszczony. Jest on zarazem najbogatszym źródłem kwasów omega-3.
mgr inż. Martyna Frańczak, dietetyk
Komentarze