Trójglicerydy – jak zapobiegać chorobom sercowo-naczyniowym

Trójglicerydy – definicja i budowa chemiczna

Trójglicerydy to nierozpuszczalne w wodzie związki organiczne zbudowane z estrów glicerolu i kwasów tłuszczowych. Najczęściej spotykane trójglicerydy to te, które zawierają w cząsteczce dwa lub trzy różne kwasy tłuszczowe. Podstawowa wiedza na temat składu trójglicerydów jest niezbędna przy określaniu właściwości fizycznych i funkcji kwasów tłuszczowych w organizmie. Ułożenie kwasów tłuszczowych nie pozostaje bez znaczenia, gdy chodzi o funkcje biologiczne trójglicerydów. Ma to ogromny wpływ na ich trawienie i wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Do organizmu człowieka trójglicerydy dostają się głównie z pożywienia, chociaż przy zbyt małej aktywności fizycznej i nieprawidłowych nawykach żywieniowych ciało potrafi wytwarzać je samoczynnie drogą endogennej syntezy. Trójglicerydy magazynowane są w tkance tłuszczowej, a dokładniej w komórkach tłuszczowych zwanych adipocytami.

Trójglicerydy – kiedy ich poziom wykracza poza normę?

Badanie stężenia trójglicerydów we krwi dokonuje się najczęściej podczas ogólnego badania profilu lipidowego. Dokładne zbadanie wszystkich parametrów gospodarki lipidowej umożliwia nam dość precyzyjne oszacowanie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Utrzymywanie trójglicerydów na odpowiednim poziomie jest szczególnie ważne w przypadku pacjentów z cukrzycą. Dzieje się tak, ponieważ przy wysokim stężeniu glukozy w surowicy krwi znacząco wzrasta również poziom trójglicerydów. Aby dokonać miarodajnego pomiaru, przed oddaniem krwi należy zachować co najmniej 12-godzinną przerwę od spożywania posiłków. Badania dokonuje się w laboratorium, a krew pobierana jest z żyły łokciowej lub opuszka palca.

Biochemiczne normy dotyczące poziomu trójglicerydów różnią się w zależności od płci i wieku pacjenta. Czasem zdarza się, że laboratoria określają swoje własne normy. Jednak ogólnie przyjęte normy w środowisku medycznym przedstawiają się w następujący sposób:
– norma poniżej 150 mg/dl (każda wartość poniżej 150 mg/dl nie powoduje wzrostu ryzyka występowania chorób sercowo-naczyniowych),
– norma dla kobiet: 35–135 mg/dl,
– norma dla mężczyzn: 40–160 mg/dl,
– norma dla dzieci: poniżej 100 mg/dl,
– łagodna hipertriglicerydemia: 200–500 mg/dl,
– ciężka hipertriglicerydemia: więcej niż 500 mg/dl.

Wysoki poziom trójglicerydów – konsekwencje zdrowotne

Nie zawsze podwyższone stężenie trójglicerydów jest spowodowane naszymi błędami żywieniowymi i niedbałym stylem życia. Badania wykazują, że za podwyższenie parametru mogą być odpowiedzialne takie choroby jak niedoczynność tarczycy, dna moczanowa, niewydolność nerek. Zbyt wysoki poziom trójglicerydów może świadczyć również o zespole Cushinga i lipodystrofii.

Konsekwencje hipertriglicerydemii mogą być bardzo poważne. Nie można zatem bagatelizować nieprawidłowych wyników badań biochemicznych krwi. Mogę one stanowić bezpośrednie zagrożenie dla układu krążenia. Każdy z nas wie przecież, jak niebezpieczny w skutkach jest udar mózgu czy zawał serca. Oprócz tego ciężka hipertriglicerydemia (>500 mg/dl) może być wielkim obciążeniem dla trzustki. Często powoduje jej ostre stany zapalne, które mogą przerodzić się w niebezpieczne dla życia przewlekłe zapalenie organu.

Trójglicerydy – jak obniżyć ich stężenie?

Poziom trójglicerydów w naszym organizmie zależy od wielu czynników. Ważną rolę odgrywa tu nieprawidłowa dieta. Spożywanie zbyt dużej ilości produktów bogatych w tłuszcze nasycone pochodzenia zwierzęcego podnosi stężenie trójglicerydów w naszej krwi. Do produktów szczególnie bogatych w trójglicerydy należą tłuste mleko, śmietana, masło, margaryny twarde, tłuste mięso (wieprzowina i wołowina), a także podroby i danie gotowe. Do naszej diety wprowadzamy zatem produkty o obniżonej zawartości tłuszczu oraz chude mięso, np. kurczak, indyk, królik.

Niezwykle istotne jest spożywanie tłustych ryb morskich co najmniej 2 razy w tygodniu. Może być to łosoś, makrela, sardynka czy śledź, wszystkie zawierają kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które mają silne działanie przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, a także pomagają regulować gospodarkę lipidową naszego organizmu.

Aby zachować odpowiedni poziom trójglicerydów, należy kontrolować i ograniczać spożycie węglowodanów prostych. Warto zatem wyeliminować białe pieczywo, słodkie wypieki, napoje i inne słodycze, a na ich miejsce wprowadzić wysokiej jakości produkty pełnoziarniste. Są one nie tylko źródłem wielu ważnych witamin i składników mineralnych, zawierają również spore ilości błonnika pokarmowego, który wykazuje działanie hipolipemiczne (obniża poziom lipidów w surowicy krwi).

Należy odstawić również używki, zarówno nikotyna, jak i alkohol szkodliwie działają na nasz organizm. Maksymalna ilość alkoholu, która nie ma negatywnego działania na nasze ciało, to 30–40 g etanolu dziennie. Zrezygnowanie z palenia pomaga poprawić profil lipidowy krwi oraz znacząco obniża stężenie trójglicerydów oraz złego cholesterolu LDL. Ponadto dym tytoniowy zwiększa tempo niekorzystnych zmian wolnorodnikowych. Jest jedną z głównych przyczyn powstawania stresu antyoksydacyjnego.

Nie wolno bagatelizować wysokiego poziomu trójglicerydów w organizmie. Nawet jeśli jesteśmy młodzi, zdrowi i prowadzimy aktywny tryb życia, powinniśmy co roku badać swój profil lipidowy krwi. Niewiele nas to kosztuje, a może uchronić przed wieloma nieprzyjemnymi konsekwencjami.

Klaudia Niemira
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia

Bibliografia
Wolańska D., Kłosiewicz-Latoszek L., Struktura spożycia kwasów tłuszczowych a profil lipidowy u osób z nadwagą i otyłością, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 2012, 63, 155–162.
Skoczyńska A., Rola lipidów w powstawaniu miażdżycy, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2005, 59, 346–357.
Skowrońska B., Fichna M., Fichna P., Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2005, 1(3), 21–29.
Jaźwa A., Zaburzenia gospodarki lipidowej jako czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego, docplayer.pl/964515-Zaburzenia-gospodarki-lipidowej-jako-czynnik-ryzyka-sercowonaczyniowego.html (25.10.2017).
Kosiński P., Dobrowolski P., Filipiak K., Współczesne farmakologiczne możliwości zwiększania stężeń cholesterolu frakcji HDL, „Choroby Serca i Naczyń” 2008, 5(2), 87–92.
Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Warszawa 2012, 328–340.
Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2009.