Działanie probiotyków i prebiotyków na organizm człowieka

• hamowaniu rozwoju mikroorganizmów patogennych poprzez: obniżenie pH środowiska, wytworzenie substancji bakteriobójczych i adherencję (zdolność do przylegania) do nabłonka jelitowego,
• wzmacnianiu odporności organizmu - stymulują tworzenie i aktywność przeciwciał,
• przyczynianiu się do obniżania poziomu cholesterolu we krwi i rozkładania kwasów żółciowych w jelicie,
• wytwarzaniu witamin z grupy B, witaminy K i kwasu foliowego,
• wspomaganiu trawienia laktozy (cukru mlecznego), co jest bardzo ważne u osób cierpiących na nietolerancję laktozy,
• redukowaniu wzdęć, gdyż przyspieszają perystaltykę jelit i ułatwiają tworzenie mas kałowych,
• obniżaniu ryzyka zachorowania na raka jelita grubego,
• odżywieniu, nawilżeniu skóry i zapobieganiu zmarszczek (kosmetyki probiotyczne).

Drobnoustroje probiotyczne (probiotyki) to przede wszystkim bakterie z rodzaju Lactobacillus (gatunki: acidophilus, casei, reuteri, plantarum) i Bifidobacterium (gatunki: longum, bifidum, essensis) oraz drożdże Saccharomyces boulardii. Mikroorganizmy te mogą być podawane w kapsułkach, saszetkach lub ampułkach i stosuje się je szczególnie po antybiotykoterapii. Bardzo ważną grupę stanowi żywność z dodatkiem probiotyków. Są to głównie mleczne napoje fermentowane (jogurty, kefiry, maślanki, zsiadłe mleko), słodkie przetwory mleczne (mleko acidofilne, bifidusowe) i odżywki dla niemowląt, choć coraz częściej można spotkać „probiotyczne” kiszonki lub soki owocowe.

 

 

 

Niestety termin „probiotyczny środek spożywczy” nie jest zdefiniowany w żadnym akcie prawnym, krajowym bądź wspólnotowym, stąd też zdarzają się nadużycia. Producenci znakując swój produkt, często wprowadzają konsumenta w błąd. Dotyczy to głównie stosowania przedrostka „bio” jako określenia żywności probiotycznej. Oznaczenie to można stosować jedynie w oznakowaniu produktów rolnictwa ekologicznego. Produkty „bio” mogą, ale nie muszą być probiotyczne. Przedrostek „acti” (np. „Actimel”, „Activia”) wskazuje na określoną aktywność produktu, ale też nie jest równoznaczny z probiotykiem. Żywność z dodatkiem probiotycznych drobnoustrojów powinna posiadać etykietę z informacją o rodzaju mikroorganizmów i ich ilości, a także określenie ich działania na organizm konsumenta. Do końca stycznia 2010 r. miał zostać opublikowany wykaz zatwierdzonych oświadczeń, które muszą odnosić się konkretnie do tych gatunków drobnoustrojów, które są aplikowane. Musi być również sprecyzowana liczba komórek potrzebna do osiągnięcia działania prozdrowotnego.

 

Prebiotyki są to substancje, które nie są podatne na enzymy trawienne i stanowią pożywkę dla prawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita człowieka. Oligosacharydy tworzą najistotniejszą grupę o właściwościach prebiotycznych. Są to węglowodany złożone z 2-10 monomerów połączonych wiązaniem glikozydowym. Występują naturalnie w warzywach (np. cykorii, karczochach, szparagach, porze, cebuli) i ziarnach zbóż oraz w mleku kobiecym, które zawiera aż 130 różnych oligosacharydów. Są również dodawane do żywności jako substancje zagęszczające i wypełniające, substytuty tłuszczu i sacharozy (głównie inulina). Prebiotyki przyczyniają się do ograniczenia wzrostu wielu patogennych bakterii obecnych we florze jelitowej, które nie są zdolne do rozłożenia oligosacharydów na monomery i ich wykorzystania. Prebiotyki pomocne są w leczeniu zaparć, ułatwiają wchłanianie jonów wapnia, obniżają poziom cholesterolu oraz mogą być stosowane w profilaktyce i leczeniu ostrych biegunek.

 

 

Produkty zawierające drobnoustroje probiotyczne i substancje prebiotyczne noszą nazwę synbiotyków. Dzięki takiemu połączeniu możliwe jest wzmocnienie prozdrowotnego działania probiotyków.

Wybierając probiotyczne artykuły żywnościowe, należy pamiętać o każdorazowym zapoznaniu się z etykietą. Spożywanie żywności probiotycznej i prebiotycznej może zabezpieczyć człowieka, przynajmniej częściowo, przed wieloma, tzw. „chorobami cywilizacyjnymi” oraz poprawić kondycję ludzi w podeszłym wieku.

 

Magdalena Dobaj-Zerek, mgr inż. technologii żywności i dietetyk