Czosnek – przyprawa, której nie może zabraknąć w diecie

Czosnek – składniki odżywcze

Kiedy analizujemy wartość energetyczną czosnku, okazuje się, że 100 g świeżego produktu dostarcza ponad 130 kcal (w tym 30% węglowodanów i ok. 7% białka). W porównaniu z innymi warzywami wartość energetyczna opisywanego produktu jest wysoka. Włączenie czosnku do diety jest zalecane osobom otyłym. Zazwyczaj dodawany jest do posiłku w ilości 1–2 ząbków (tj. 3–6 g). Czosnek dostarcza wielu cennych składników odżywczych:
– fitosterole,
– flawonoidy,
– składniki mineralne (potas, żelazo, fosfor, cynk, magnez, mangan, bor i miedź),
– witaminę C (w ilości 30 mg/100 g produktu),
– witaminę B1 (śladowe ilości),
– glikozydy siarkowe,
– związki organiczne siarki.

Czosnek – właściwości przeciwbakteryjne

Czosnek pospolity od wieków uznawany jest za silny środek antybakteryjny. W medycynie ludowej określa się go jako naturalny antybiotyk. Fakt ten został potwierdzony wynikami badań naukowych nad właściwościami przeciwbakteryjnymi czosnku. Okazuje się, że ząbek czosnku włączony na stałe do jadłospisu może wspomóc ochronę organizmu przed działaniem zarówno bakterii gram-dodatnich (np. Bacillus subtilis), jak i gram-ujemnych (np. Klebsiella pneumoniae). Według naukowców za opisywany wyżej efekt odpowiada przede wszystkim allicyna (to jeden z cennych składników zawartych w świeżym czosnku).

Czosnek – właściwości przeciwgrzybicze

Badania naukowe donoszą, że czosnek pospolity ma działanie przeciwgrzybicze, a dokładnie wyciąg wodny przygotowany na jego bazie. Allicyna zawarta w opisywanym warzywie także w tym przypadku odgrywa ogromną rolę, przeciwdziała szczególnie grzybom z rodziny Candida albicans.

Czosnek – właściwości hipoglikemiczne

Naukowcy w ostatnich latach zajęli się także badaniem wpływu substancji zawartych w czosnku pospolitym na gospodarkę węglowodanową człowieka. Rezultaty prowadzonych badań potwierdziły, że spożywanie czosnku może wspomagać terapię insulinoodporności i cukrzycy typu 2. Okazuje się, że związki zawarte w czosnku pospolitym, mowa o lotnych związkach siarki (m.in. allina, allicyna, trisiarczek diallilu i dwusiarczki diallilu), wykazują hipoglikemizujący wpływ na organizm zwierząt i ludzi. W aptekach można znaleźć preparaty wykonane na bazie czosnku, które oprócz wspierania odporności organizmu są zalecane osobom z cukrzycą typu 2 w celu pomocy w kontrolowaniu powikłań cukrzycowych.

Czosnek – właściwości antynowotworowe

Regularne spożywanie czosnku pospolitego zwiększa odporność organizmu oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. Badacze jeszcze nie mogą stwierdzić, czy czosnek to zbawienny lek dla osób zmagających się z nowotworami. Jednak na całym świecie prowadzone są badania kliniczne mające na celu ocenę, w jakim stopniu substancje zawarte w czosnku mogą okazać się pomocne w terapii chorób nowotworowych. Jak się okazuje, związki siarki obecne w czosnku wykazują hamujący wpływ na proliferację komórek rakowych w organizmie. Opisywane zjawisko obserwuje się przede wszystkim w przypadku raka prostaty, płuc, okrężnicy, żołądka, wątroby i sutka.

Czosnek – wpływ na serce

Lekarze i dietetycy zalecają pacjentom zmagającym się z chorobami układu krążenia, szczególnie z miażdżycą i podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi, zjadanie 1 ząbka czosnku każdego dnia. Wyniki badań klinicznych wykazują, że włączenie do codziennej diety świeżego czosnku może pomóc w walce z podwyższonym poziomem triglicerydów oraz cholesterolu całkowitego. Jak się okazuje, związki zawarte w czosnku wykazują zdolność do usuwania cholesterolu z organizmu człowieka. Natomiast badania prowadzone na zwierzętach laboratoryjnych donoszą, iż allicyna pochodząca z czosnku moduluje wydzielanie m.in. endoteliny i tlenku azotu przez śródbłonek naczyń krwionośnych, a w związku z tym obniża ciśnienie tętnicze krwi.

Czosnek – jak wybrać dobry?

W sklepach spożywczych można zakupić czosnek o różnym pochodzeniu. Jeżeli zależy nam na polskim produkcie, należy odpowiednio przygotować się, by dokonać właściwego wyboru. Oto wskazówki przydatne podczas odróżniania czosnku polskiego pochodzenia od tego pochodzącego z Azji lub Hiszpanii.

Czosnek pochodzący z Chin – pojawia się coraz więcej doniesień, że czosnek przybywający do Polski z rejonów azjatyckich może być nie tylko modyfikowany genetycznie, ale również mogą być dodawane do niego substancje, które są szkodliwe dla zdrowia. Takie praktyki mogą być związane m.in. z warunkami uprawy oraz długim transportem produktu do Europy. Czosnek chiński będzie miał śnieżnobiałą barwę. Natomiast ten uprawiany w Polsce ma różowy kolor łupiny przechodzący w odcień szary. Pod względem smakowym produkt pochodzący z Chin jest mniej wyrazisty i delikatnie słodki, brakuje mu również charakterystycznego intensywnego aromatu.

Czosnek pochodzący z Hiszpanii pod względem właściwości prozdrowotnych jest podobny do polskiego. Jednak zawsze warto pamiętać o wspieraniu lokalnych produktów. Produkt pochodzący z Hiszpanii nie trudno odróżnić od reszty, gdyż jest znacznie większy od dwóch pozostałych. Wielkością niejednokrotnie przypomina małą główkę kapusty, w kolorze przypomina jednak czosnek pochodzący z rejonów Azji.

Czosnek – sposób użycia

Czosnek można stosować jako przyprawę do sosów, sałatek i mięsa. W medycynie ludowej zaleca się przygotowanie na jego bazie nalewek i naparów. Jednak stosowanie tego rodzaju metod zawsze warto skonsultować z lekarzem, gdyż w niektórych przypadkach można osiągnąć odwrotny niż oczekiwany skutek. Warto pamiętać, że duża ilość czosnku może obciążać pracę przewodu pokarmowego oraz wątroby.

Czosnek – przeciwwskazania

Niestety nie wszyscy mogą korzystać z prozdrowotnych właściwości czosnku. W przypadku określonych schorzeń lub występujących dolegliwości należy zrezygnować z tego warzywa w swoim jadłospisie. Jego stosowanie może nasilać objawy schorzenia lub przeciwdziałać jego leczeniu.

Kto powinien uważać na czosnek w swojej diecie? Z pewnością osoby cierpiące na dyskomfort trawienny, refluks żołądkowo-przełykowy, choroby wrzodowe żołądka i jelit oraz ze zdiagnozowaną nietolerancją na ten składnik pokarmowy.

Szczególną ostrożność powinny także zachować osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe. Jednoczesne przyjmowanie czosnku może potęgować działanie stosowanych środków farmakologicznych.

Monika Dudek-Palaczyk

Bibliografia
Jones M.G. et al., The biochemical andphysiological genesis of alliin in garlic, „Medicinal and Aromatic Plant Science and Biotechnology” 2007, 1(1), 21–24.
Tattelman E., Health effects of garlic, „American Family Physician” 2005, 72(1), 103–106.
Hyung-Mun Y. et al., Potential therapeutic effects of functionally active compounds isolated from garlic, „Pharmacology & Therapeutics” 2014, 142(2), 183–195.
Fleischauer A.T., Arab L., Garlic and cancer. A critical review of the epidemiologic literature, „Journal of Nutrition” 2001, 131(3), 1032–1040.
Nowak G., Fitoterapia układu krążenia, Leki pochodzenia naturalnego, pod red. Nowaka G., Poznań 2012, 351–352.
Meriga B., Mopuri R., Krishna T., Insecticidal, antimicrobial and antioxidant activities of bulb extracts of Allium sativum, „Asian Pacific Journal of Tropical Medicine” 2012, 5(5), 391–395.
Durak L., Effects of garlic extract consumption on blood lipid and oxidant/antioxidant parameters in humans with high blood cholesterol, „The Journal of Nutritional Biochemistry” 2004, 15(6), 373–377.