Czystek – właściwości, efekty i dawkowanie

Czym jest czystek? Pochodzenie rośliny

Czystek (Cistus incanus ssp. Tauricus L), inaczej nazywany różą skalną, jest rośliną pochodzącą z basenu Morza Śródziemnego (Albania, Bułgaria, Francja, Grecja, Liban, Maroko, Syria, Turcja, Włochy). Do picia stosuje się liście i kwiaty czystka.

W tradycyjnej medycynie bliskowschodniej czystek był stosowany już od starożytności jako środek przeciwzapalny w chorobach skóry, reumatyzmie i zapaleniu nerek. Wykorzystywano także jego działanie przeciwbiegunkowe, przeciwwrzodowe i wspomagające gojenie ran.

Czystek – skład chemiczny

Największe znaczenie mają zawarte w czystku polifenole. Właściwości przeciwutleniające są związane z obecnością flawonoidów (apigenina, kwercetyna oraz jej 3-metylowe pochodne: kemferol, naryngenina, luteolina i jej pochodne), katechin, kwasów fenolowych (galusowego, elagowego i chlorogenowego) proantocyjanidów, rutyny i diterpenów. Ziele czystka zawiera również kwasy tłuszczowe, fitohormony i witaminy. Roślina gromadzi liczne olejki eteryczne, które wpływają na jej aromat.

Czystek – właściwości lecznicze

Czystek jest określany często jako panaceum. Zakres pozytywnego oddziaływania tego zioła na organizm człowieka jest naprawdę imponujący.
Polifenole obecne w czystku zwalczają wolne rodniki – cząstki odpowiadające za starzenie się organizmu i powstawanie wielu chorób. Napary z tej rośliny znajdują zastosowanie w kuracjach oczyszczających organizm. Po czystek powinny sięgać osoby, których dieta nie zawsze jest idealna – palacze, osoby mieszkające w dużych miastach, gdzie powietrze jest silnie zanieczyszczone.
Cudowne właściwości tej rośliny doceniają osoby, które chcą zachować na długo młody wygląd. Wysoki potencjał antyoksydacyjny czystka sprawia, że wykazuje on działanie odmładzające skórę i redukujące zmarszczki. W tym celu może być stosowany zarówno wewnętrznie, w postaci herbatek, jak również zewnętrznie.

Zioło czystka jest niezwykle skuteczne w regulacji profilu lipidowego. Hamowanie utleniania cholesterolu LDL przez związki fenolowe wpływa na ograniczenie tworzenia się blaszki miażdżycowej i w konsekwencji zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Dlatego spożywanie naparu jest polecane osobom z miażdżycą.

Potwierdzono także działanie antykancerogenne czystka. Ekstrakty z tej rośliny hamują powstawanie mutacji DNA. Spowalniają także niekontrolowane podziały komórek związane z procesem nowotworowym. Czystek może mieć również znaczenie w profilaktyce przeciwnowotworowej. W badaniach in vitro wykazano, że ekstrakty z hodowli tej rośliny hamują rozwój komórek raka szyjki macicy, raka piersi oraz czerniaka.

Czystek wykazuje niewielkie działanie hipoglikemiczne, co może mieć znaczenie w leczeniu cukrzycy. Dla osób z nadwagą istotny jest również efekt podwyższenia wartości spoczynkowej przemiany materii przez ekstrakty z czystka. Warto więc stosować napary z tego zioła w czasie odchudzania.

Obiecujące są badania dotyczące zastosowania czystka w leczeniu boreliozy. W badaniach in vitro ekstrakt z czystka hamuje namnażanie się bakterii Borrelia burgdorferi, odpowiedzialnych za wywoływanie tej choroby, i zmniejsza ich liczbę.

Czystek może znaleźć zastosowanie w zwalczaniu niektórych wirusów. Spowalnia rozwój retrowirusów (HIV) i filowirusów (Ebola). Potrzeba dalszych badań w tym kierunku.

Oprócz tego czystek hamuje aktywność cyklooksygenaz. Działa więc podobnie do leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, nie wykazuje przy tym skutków ubocznych charakterystycznych dla tych preparatów.

Tradycyjnie napary z czystka stosowane są w łagodzeniu biegunek. Lecznicze działanie wykazują kwas elagowy i kwas galusowy, które mają właściwości ściągające.

Czystek – naturalne wspomaganie odporności

W okresie częstych przeziębień warto sięgać po czystek, ponieważ wpływa on na stymulowanie układu odpornościowego, działanie przeciwwirusowe, antybakteryjne i antyoksydacyjne. Liczne badania wykazują, że czystek wpływa na szybszą poprawę stanu zdrowia i łagodzi objawy w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych. Czystek może być stosowany w leczeniu nieżytu nosa oraz w zapaleniu zatok przynosowych dzięki zawartości lotnych olejków eterycznych i żywic. Składniki olejku eterycznego, m.in. kamfen, mircen, linalol oraz α- i ß-Pinen wykazują działania spazmolityczne i antyseptyczne.

Czystek znajduje również zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej, gardła i krtani. Wiąże się to z hamowaniem osadzania się bakterii na zębach i dziąsłach. Może być pomocny w walce z nieświeżym oddechem i próchnicą.

Jak stosować czystek?

Ziele czystka parzymy przez 5–10 minut. W celu leczniczym zalecane jest spożycie 3 szklanek naparu dziennie. Należy stosować czystek regularnie. Tylko długotrwałe przyjmowanie pozwoli na uzyskanie efektu. Zaleca się picie czystka co najmniej przez miesiąc i po takim okresie można zauważyć pierwsze korzyści z zastosowania tej rośliny.

Czystek stosowany jest w postaci herbatek, różnego rodzaju nalewek oraz inhalacji. Napary stosuje się zewnętrznie w celu leczenia trądziku i drobnych podrażnień.

Przeciwwskazania do stosowania czystka

Napar z czystka nie wykazuje żadnych niepożądanych działań i może być spożywany bez ograniczeń. Nawet w przypadku przyjęcia większych ilości czystek nie wykazuje negatywnych efektów. Czystek może być podawany nawet małym dzieciom, co wpłynie na naturalną poprawę odporności.
Napar może być stosowany przez wszystkie osoby dbające o zdrowie. Czystek jest również niezbędny przy wspomaganiu leczenia określonych chorób.

Bibliografia
Kubica P., Ekiert H., Ekiert R.J., Gatunki rodzaju Cistus sp. – taksonomia, występowanie, skład chemiczny, aplikacje terapeutyczne i badania biotechnologiczne, „Postępy Fitoterapii” 2016, 17(3), 179–188.
Newerli-Guz J., Erdman M., Ocena wybranych wyróżników jakościowych czystka (róży skalnej) Cistus incanus L., „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2015, 96(3), 693–696.
Ekiert K., Dochniak M., Superfoods – idealne uzupełnienie diety czy zbędny dodatek?, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2015, 5(4), 401–408.
Mączka P., Czystek – działanie i właściwości, „Farmacja Praktyczna” 2016, 2, 44–45.
Bouamama H., Villard J., Benharref A., Antibacterial and antifungal activities of Cistus incanus and C. monspeliensis leaf extracts, „Therapie” 1999, 54(6), 731–733.
Kalus U., Grigorov A., Kadecki O., Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study, „Antiviral Research” 2009, 84(3), 267–271.