Dieta ketogeniczna – zasady
Dieta ketogeniczna (ketogenna) zakłada ograniczenie podaży węglowodanów z jednoczesnym zwiększeniem spożycia tłuszczów. Prowadzi to do wytwarzania się ciał ketonowych (aceton, β-hydroksymaślan, metyloglioksal czy acetooctan). Wykorzystuje się ten efekt w leczeniu padaczki oraz chorób neurodegeneracyjnych. Niektóre popularne diety typu dieta Kwaśniewskiego, Atkinsa czy South Beach oparte są właśnie na tej zasadzie. Organizm zostaje wprowadzony w stan kwasicy ketonowej. Obecność wymienionych substancji wywołuje procesy glikowania białek, stres oksydacyjny, ingeruje w mechanizm regulacji przyjmowania pokarmu oraz zmiany w kondycji psychofizycznej. Podczas stosowania diety ketogenicznej następuje zmniejszenie apetytu. Wiążę się to m.in. ze zwiększonym wydzielaniem cholecystokininy – pankreozyminy. Ciała ketonowe oddziałują na układ nerwowy i wpływają na zahamowanie łaknienia. Dodatkowo nasilony metabolizm białek wpływa na pobudzenie termogenezy, co pośrednio wpływa również na odczucie głodu.
Ograniczenie w diecie węglowodanów związane z zahamowaniem produkcji przenośnika GLUT-4 prowadzi do zmiany wykorzystania glukozy jako materiału energetycznego dla mięśni. Dzięki temu zwiększa się dostępność glukozy dla komórek układu nerwowego i krwinek czerwonych. Można zaobserwować poprawę tolerancji glukozy.
Spadek masy ciała po wprowadzeniu diety niskowęglowodanowej wiąże się ze zmniejszeniem ilości glikogenu i dużą utratą wody z organizmu. Nasilone procesy glukoneogenezy występują w wyniku zwiększenia wytwarzanie glukokortykoidów, glukagonu oraz hormonu wzrostu. Nasilony katabolizm białek i większe wydalanie związków azotowych prowadzi do zwiększonej diurezy.
Dieta ketogeniczna – ile można schudnąć?
Zastosowanie diety ketogenicznej może dać spektakularny spadek masy ciała, przynajmniej w pierwszym etapie, kiedy następuje duża utrata wody z organizmu. Waga spada najczęściej w tempie 1–2 kg tygodniowo. Niestety zazwyczaj następuje efekt jo-jo i nadmiar kilogramów powraca. Największe spadki masy ciała następują w pierwszych 6 miesiącach diety, natomiast po 12 miesiącach – największe różnice dotyczące zmian w masie ciała. Ponadto wartości parametrów lipidowych ulegają pogorszeniu.
Dieta ketogeniczna – niebezpieczeństwo
Obniżenie dostępności aminokwasów prowadzi do spadku koncentracji serotoniny. Prawdopodobnie jest to przyczyna takich negatywnych skutków jak pogorszenia samopoczucia, wzrost poziomu agresji oraz rozdrażnienie. Zauważono również pogorszenie wyników testów psychologicznych.
Wpływ diet ketogenicznych na metabolizm tłuszczów jest niejednoznaczny. Część badań wskazuje na pogorszenie się parametrów lipidowych, inne dowodzą, że tego typu dieta wpływa pozytywnie na poziom cholesterolu we krwi.
Wysoka podaż tłuszczu, szczególnie kwasów tłuszczowych nasyconych, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy wynikającym ze wzrostu stężenia proaterogennego cholesterolu (szczególnie frakcji LDL), powikłań nerkowych i neurologicznych. Liczne badania wskazują, że osoby stosujące diety wysokotłuszczowe częściej zapadają na choroby układu krążenia. Szczególne niebezpieczeństwo jest związane z tym, że początkowy przebieg choroby jest bezobjawowy.
Dieta ketogeniczna wiążę się z ograniczeniem spożycia przeciwutleniaczy, co może skutkować powstawaniem stresu oksydacyjnego w organizmie. Jednakże restrykcja kaloryczna powoduje sytuację przeciwną. Dieta niskowęglowodanowa nie dostarcza odpowiednich ilości błonnika pokarmowego oraz witamin (zwłaszcza z grupy B oraz witamin antyoksydacyjnych), składników mineralnych (potasu, wapnia, magnezu) oraz flawonoidów. Długotrwałe stosowanie tej diety zwiększa ryzyko chorób nerek, wątroby, osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych, może nawet zagrażać życiu. Badania wskazują, że stosowanie diety niskowęglowodanowej lub wysokobiałkowej wiąże się ze zwiększoną umieralnością nawet o 11%. Do najczęściej obserwowanych niepożądanych objawów w czasie stosowania diety niskowęglowodanowej należą zaparcia, bóle głowy, osłabienie, wysypki. Ograniczenie dużej ilości produktów w diecie sprawia, że trudniej jest długo ją utrzymać. Odstępstwa od diety mogą zaprzepaścić efekty, stąd konieczność ścisłego zastosowania się do zaleceń.
Dieta ketogeniczna – przeciwwskazania, dla kogo właściwa?
Dieta ketogenna znajduje zastosowanie w leczeniu padaczki lekoopornej. Wprowadzenie organizmu w stan ketozy powoduje poprawę stanu chorych. Związki ketonowe działają antypadaczkowo. Korzystne działanie zauważono również w przypadku leczenia autyzmu oraz choroby Alzheimera. Poza chorobami neurologicznymi nie ma innych wskazań do stosowania diety ketogennej, ponieważ może być szkodliwa dla zdrowia.
Diety ketogenne mimo pozornych korzyści stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia. Długotrwałe stosowanie tego sposobu żywienia może prowadzić do rozwoju licznych chorób. Również potencjalne korzyści uzyskiwane w wyniku stosowania diety, czyli spadek masy ciała w wielu przypadkach nie utrzymują się na długo. Podstawą zdrowego odchudzania jest wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych.
mgr inż. Karolina Bednarowicz
Dietetyk, specjalista ds. suplementacji
Bibliografia
Chorągiewicz T. et al., Przeciwdrgawkowe i neuroprotekcyjne działanie diety ketogennej, „Przegląd Lekarski” 2010, 67(3), 205–212.
Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2010, 653–655.
Kłosiewicz-Latoszek L., Otyłość jako problem społeczny, zdrowotny i leczniczy, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, 91(3), 339–343.
Milewska M., Sińska B., Gromadzka-Ostrowska J., Diety hipercholesterolemiczne zawierające różne tłuszcze spożywcze a lipidogram osocza szczurów, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 2007, 58(1), 15–21.
Pilis W., Pilis A., Pilis K., Wpływ diety niskowęglowodanowej na organizm w warunkach spoczynku i wysiłku fizycznego, „Żywienie Człowieka i Metabolizm” 2011, 38(3), 203–215.
Nazarewicz R., Konsekwencje stosowania wysokotłuszczowych diet ketogenicznych, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2007, 40(4), 371–374.
Ruxer J., Możdżan M., Loba J., Dieta Atkinsa a leczenie otyłości, „Advances in Clinical and Experimental Medicine” 2005, 14(5), 1027–1032.
Zubiel M., Wendorff J., Dieta ketogenna w leczeniu opornych padaczek wieku dziecięcego – doświadczenia Kliniki Neurologii ICZMP w Łodzi, „Neurologia Dziecięca” 2005, 14(27), 27–30.
Zahorska-Markiewicz B., Kontrowersje wokół diet, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2005, 1(1), 9–14.
Dieta ketogenna, dieta-ketogenna.pl/o-diecie-ketogennej#info1 (9.11.2017).
Komentarze