Dziurawiec – kiedy stosować, a kiedy zachować ostrożność?

Dziurawiec – właściwości

Dziurawiec to jedna z roślin, której korzystne działanie zostało potwierdzone wieloma badaniami naukowymi. Ze względu na znaczną zawartość aktywnych substancji znajduje on wszechstronne zastosowanie w medycynie i naturoterapii.

Swoją leczniczą moc zawdzięcza takim składnikom jak: flawonoidy (działają rozkurczowo i moczopędnie), garbniki (działają ściągająco i przeciwzapalne), gorycze i olejki (wspomagają trawienie i produkcję śliny i soków żołądkowych), kwasy wielofenolowe (działają przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowo) oraz hyperycyna i hyperforyna. Te dwa ostatnie składniki są szczególnie istotne, gdyż to dzięki nim dziurawiec jest tak wyjątkowy.

Herbatka z dziurawca – jakie ma działanie?

Napar z dziurawca może być stosowany w przypadku problemów z układem pokarmowym, takich jak ból brzucha, wzdęcia, problemy z trawieniem. Dziurawiec pomaga z stanach zapalnych i skurczach dróg żółciowych, kamicy żółciowej i nerkowej. Hyperycyna zawarta w dziurawcu pomaga także na trudno gojące rany czy zakażenia w obrębie gardła i jamy ustnej. Wówczas warto stosować napar z dziurawca wymieszany z olejem lnianym.

Jak stosować dziurawiec?

Stosowanie dziurawca powinno być zależne od celu, który chce się osiągnąć. Literatura naukowa podaje ogólne wytyczne:
– wyciągi wodne (zawierają głównie glikozydy flawonoidowe, garbniki i fenolokwasy) – działają ściągająco, rozkurczająco i są stosowane głównie w dolegliwościach układu pokarmowego;
– wyciągi alkoholowe (zawierają głównie hyperycynę, pseudohiperycynę, hyperforynę, ksantony, flawonoidy i procyanamidy) – charakteryzują się działaniem przeciwdepresyjnym

Istotny jest także czas picia naparu. W celach pobudzających układ trawienny stosuje się go 2–3 razy dziennie na pół godziny przed posiłkiem, natomiast jeśli chcemy, aby pomógł nam się wyciszyć i uspokoić – napar należy pić wieczorem. Aby ograniczyć nadmierną fermentację i zapobiegać gazom i wzdęciom, warto pić herbatkę z dziurawca po posiłku.

Dziurawiec na uspokojenie i depresję

Dziurawiec ma klinicznie potwierdzone właściwości przeciwdepresyjne i uspokajające. Stosowany w tym celu dorównuje skutecznością standardowym lekom. Warto jednak wiedzieć, że badania dowiodły, że ma on zastosowanie jedynie w umiarkowanym i lekkim stadium depresji.

Przez długi czas mechanizm przeciwdepresyjnego działania dziurawca nie był do końca znany. Wiadomo, że znaczą rolę odgrywają tu właśnie hyperycyna i hyperforyna, które regulują pracę osi limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej oraz działają na zasadzie wychwytu serotoniny, noradrenaliny, dopaminy, GABA i glutaminy – neuroprzekaźników odpowiedzialnych między innymi za rozwój depresji.

Nie należy jednak w przypadku stanów depresyjnych stosować suplementów z dziurawcem na własną rękę. Dobór metody leczenia zależy od lekarza prowadzącego. Pacjenci często nie informują lekarzy, że oprócz leków typu inhibitory MAO czy SSRI stosowanych w leczeniu depresji i stanach lękowych zażywają także suplementy z dziurawcem. Takie postępowanie może prowadzić po poważnych powikłań.

Dziurawiec – przeciwwskazania do stosowania

Powszechna dostępność ziół i ziołowych suplementów diety powoduje, że bardzo wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji zażywania ich bez nadzoru lekarza. Warto jednak pamiętać, że obok prozdrowotnych właściwości, wyciągi z roślin i herbatki ziołowe mają także skutki uboczne. Szczególnym przypadkiem jest właśnie dziurawiec, który wchodzi w interakcje z wieloma powszechnie stosowanymi lekami. Jakie są przeciwwskazania do stosowania dziurawca?

– Przyjmowanie leków metabolizowanych przez wątrobę
Ze względu na fakt, że dziurawiec zwiększa aktywność enzymów wątrobowych, zmniejsza skuteczność przyjmowanych leków, takich jak amitryptylina, citalopram, diazepam, lanzoprazol, omeprazol, fenytoina, lowastatyna, ketokonazol. Zdecydowanie nie poleca się łączenia z dziurawcem leków przeciwbólowych o działaniu opioidowym: morfiny, oksykodonu, hydrokodonu, ze względu na zwiększenie objawów niepożądanych.

– Leki przeciwzakrzepowe (warfaryna)
Dziurawiec znosi częściowo działanie tych leków, co wiąże się z większym ryzykiem powstawania zakrzepów.

– Doustne leki antykoncepcyjne
Jedną z najbardziej znanych interakcji dziurawca z lekami jest jego wpływ na działanie doustnych leków antykoncepcyjnych. Zażywanie dziurawca wraz z antykoncepcją hormonalną może powodować krwawienia międzymiesiączkowe i osłabiać skuteczność tych preparatów.

– Leki immunosupresyjne (cyklosporyna)
Pacjenci po przeszczepach, przyjmujący leki immunosupresyjne nie powinni stosować dziurawca, gdyż wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem odrzucenia przeszczepu.

– Leki przeciwdepresyjne
Opisane zostało działanie dziurawca jako skutecznego środka w walce z łagodną i umiarkowaną depresją. Należy jednak pamiętać, że łączenie go z popularnymi lekami na depresję np. inhibitorami MAO czy sertraliną mogą doprowadzić do poważnych efektów ubocznych, np. zespołu serotoninowego. Łączą się z nim problemy sercowe, drgawki, stany lękowe czy bezsenność. Uwalnianie serotoniny może zwiększać także tramadol, powodując nieprzyjemne doświadczenia, np. dezorientację, dreszcze, sztywność mięśni.

– Inhibitory proteazy-HIV
Obserwowano bardzo silną rekcję przy jednoczesnym stosowaniu inhibitorów proteazy-HIV i dziurawca. Zauważono spadek stężenia leku o 20%, co znacznie obniża skuteczność leczenia.

Dziurawiec jako suplement – wskazana monoterapia

Specjaliści ziołolecznictwa zwracają uwagę, że dziurawiec powinien być stosowany w monoterapii. Oznacza to, że jeśli decydujemy się na zażywanie dziurawca, nie powinniśmy jednocześnie przyjmować innych leków na dane schorzenie. Przykład: działanie uspokajające herbatki z dziurawca nie powinno być łączone np. z lekami typu hydroksyzyna czy inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny.

Decyzja, który preparat stosować, powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że ziołowe suplementy z apteki nie są pozbawione skutków ubocznych. Wielu pacjentów myśli, że skoro są dostępne bez recepty i ograniczeń, można je swobodnie stosować jako uzupełnienie leczenia.

Tymczasem dziurawiec jest najlepszym dowodem na to, że nawet ziołowa suplementacja powinna być stosowana rozsądnie i ze znajomością właściwości danego preparatu. Szacuje się, że przyczyną nawet 13% hospitalizacji jest właśnie interakcja między lekami lub lekami a suplementami. Dziurawiec może pomóc w bardzo wielu schorzeniach, jednak stosowanie go jako codziennego suplementu diety, czy to w postaci tabletek czy naparu, wymaga konsultacji ze specjalistą. Szczególnie, jeśli przyjmowane są inne leki.

Joanna Dronka-Skrzypczak

Bibliografia:
Ostrowska B., Rzemykowska Z., Dziurawiec zwyczajny - konkurencja dla syntetycznych leków przeciwdepresyjnych, „Wiadomości Zielarskie” 1996, 38(10), 4–5.
Gałuszko M., Cubała W.J., Rola dziurawca w leczeniu depresji, „Psychiatria” 2005, 2(2), 93–96.
Bojarowicz H., Dźwigulska P., Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami, „Hygeia Public Health” 2012, 47(4), 442–447.