Ksylitol – właściwości
Ksylitol jest dodatkiem do żywności oznaczanym symbolem E967. Po raz pierwszy na skalę przemysłową został zastosowany już w 1960 r. Związek ten zalicza się do alkoholi cukrowych – polioli. Stopień ich słodkości jest podobny do sacharozy, jednak są to substancje o niższej kaloryczności i nie są metabolizowane do kwasów. Ksylitol ma postać białego proszku bez zapachu, nie ma żadnych obcych posmaków jak niektóre inne słodziki. Kaloryczność tego związku jest o 40% niższa niż sacharozy (2,4kcal/g). Nie podlega on także negatywnym przemianom pod wpływem wysokiej temperatury, jest stabilny.
Zalety stosowania cukru brzozowego
Ze względu na podobieństwo do cukru stołowego (podobna barwa, postać, smak, stopień słodkości) ksylitol jest dobrze przyjmowany przez większość osób. Nie ma również problemu z dobraniem jego odpowiedniej dawki. Jedna łyżeczka ksylitolu zastępuje jedną łyżeczkę cukru. Odporność na wysokie temperatury pozwala na zastosowanie tego związku do wypieków, dań spożywanych na ciepło oraz gorących napojów.
Szereg korzystnych właściwości – profilaktyka próchnicy, likwidacja nieprzyjemnego zapachu z ust, zapobieganie wrzodom żołądka, infekcjom ucha środkowego, kandydozie przewodu pokarmowego – czynią z tego słodzika cenny składnik zdrowej diety.
Dlatego właśnie ksylitol jest szeroko wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Stanowi składnik m. in. gum do żucia, lodów, ciastek, cukierków, innych słodyczy, leków.
Skutki uboczne stosowania ksylitolu
Tak jak każda substancja spożyta w nadmiarze ksylitol może wykazywać skutki uboczne. Jego większe dawki powodują biegunki. Wprowadzając do jadłospisu ksylitol, należy zaczynać od niewielkiej ilości, ponieważ organizm musi mieć czas na wykształcenie enzymów rozkładających ten związek.
Ksylitol jest bardzo dobrze tolerowany nawet w wysokich stężeniach. Wchłanianie i metabolizowanie tego związku zachodzi powoli, co powoduje tylko minimalne wydzielanie insuliny. Związek ten został uznany za całkowicie bezpieczny prze WHO i FAO, przez co nie określa się dla niego górnej granicy spożycia (ADI – dopuszczalnej dziennej dawki).
Ksylitol – pochodzenie
Ksylitol występuje naturalnie w wielu owocach: jagodach, śliwkach, malinach, jak również w grzybach, kukurydzy czy kalafiorze. Na skalę przemysłową do wytworzenia ksylitolu stosowane są jednak inne surowce. Ksylitol nazywany jest cukrem brzozowym, ponieważ początkowo do jego produkcji wykorzystywano drewno brzozowe poddawane procesowi hydrolizy. Obecnie chemiczna metoda pozyskiwania jest znacznie rzadziej stosowana (w Europie tylko przez jedną fińską firmę).
Największym producentem ksylitolu są Chiny. Stosowana tam jest odmienna metoda produkcji – z wykorzystaniem mikroorganizmów. Surowcem są kolby kukurydzy, z których wydobywane są ksylany, a następnie poddawane procesowi fermentacji przez bakterie lub drożdże.
Indeks glikemiczny ksylitolu
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik określający, jak szybko po spożyciu danego produktu wzrasta stężenie cukru we krwi. Im wyższa wartość tego parametru tym szybciej podnosi się poziom glukozy. W przypadku ksylitolu wartość ta jest bardzo niska – 13 (dla porównania IG sacharozy to 68). Stąd możliwość zastosowania tego słodzika przez cukrzyków i osoby na diecie odchudzającej.
Korzyści zdrowotne
Ksylitol znajduje zastosowanie w profilaktyce próchnicy. Korzystne oddziaływanie w tym zakresie obejmuje hamowanie rozwoju bakterii m. in. Streptococcus mutans, przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej oraz stymulację wydzielania śliny.
Składnik ten może być pomocny w leczeniu infekcji i stanów zapalnych m. in. ucha środkowego, ponieważ hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Zalecana dawka w tym wypadku to 3–8 g na dobę. Ksylitol stanowi również prebiotyk i sprzyja namnażaniu się korzystnej mikroflory jelitowej. Może być stosowany w trakcie leczenia kandydozy, ponieważ hamuje rozwój drożdży Candida albicans.
Korzyści ze stosowania ksylitolu to m. in. spadek masy ciała, właśnie dlatego słodzik ten może być z powodzeniem stosowany podczas kuracji odchudzających. Liczne badania wykazują korzystny wpływ na proces spadku masy ciała. Wiążę się to z niską wartością kaloryczną oraz spowolnieniem procesu opróżniania żołądka. Redukcja tkanki tłuszczowej w przypadku zastąpienia cukru ksylitolem jest znacznie większa niż w przypadku innych słodzików.
Chorzy na cukrzyce mogą bez obaw stosować ten związek, ponieważ ma on niski indeks glikemiczny. Wykazano korzystny wpływ ksylitolu na regulację poziomu cukru we krwi i wydzielania insuliny. Ponadto składnik ten zmniejsza glikację białek oraz poziom AGE, co jest istotne dla wyrównania cukrzycy.
Ze względu na stopniowe przekształcanie w glukozę i glikogen ksylitol może być stosowany jako składnik regenerujący zapasy energetyczne mięśni po wysiłku fizycznym. Ksylitol stosuje się w produktach dla sportowców.
Warto również wspomnieć o roli tej substancji w profilaktyce osteoporozy. Ksylitol wykazuje wpływ na mineralizację kości. Związek ten tworzy kompleksy z wapniem, ułatwiając wchłanianie pierwiastka przez ściany jelita. Wpływa również pozytywnie na remineralizację szkliwa. W przypadku połączenia go z zieloną herbatą i witaminą C zauważono zwiększenie biodostępności katechin.
Ksylitol – przeciwwskazania
Ksylitol nie powinien być stosowany w przypadku nietolerancji węglowodanów krótkołańcuchowych. Nie jest wskazane jego stosowanie przez osoby chore na zespół jelita nadwrażliwego. Ze względu na niedostateczne wykształcenie przewodu pokarmowego nie należy także podawać ksylitolu dzieciom do trzeciego roku życia.
Ksyitol może stanowić świetną alternatywę dla cukru. Produkt ten wykazuje działanie prozdrowotne. Dodatkowe zalety ksylitolu to obniżona kaloryczność i naturalny smak. Udowodnione naukowo bezpieczeństwo tego produktu pozwala na szerokie wykorzystanie w żywności, co z pewnością wyjdzie wszystkim na zdrowie.
Bibliografia:
Dehmel K.H., Forster H., Mehnert H., Absorption of Xylitol, IIIrd Medical Department of the Stadtische Krankenhaus Miinchen-Schwabing, West Germany Medizinische Poliklinik, University of München.
Grembecka M., Ksylitol – rola w diecie oraz profilaktyce i terapii chorób człowieka. „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2015, 3, 340–343.
Ahmad Q., Noornabeela M.Y., The Effects of Xylitol on Body Weight Loss Management and Lipid Profile on Diet-Induced Obesity Mice, „Journal of Biosciences and Medicines” 2015, 3, 54–58.
Olczak-Kowalczyk D., Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej, „Nowa Stomatologia” 2015, 20(2), 81–91.
Zdrojewicz Z., Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy. „Medycyna Rodzinna” 2015, 2(18), 89–93.
Komentarze