Łuszczyca – czy jedzenie ma wpływ na jej przebieg?

Łuszczyca – objawy

Biorąc pod uwagę genezę łuszczycy, wyróżniamy dwa jej typy. Typ I – dziedziczny, objawy występują przed 40 rokiem życia i mają podłoże genetyczne (jest trudniejsza w leczeniu) i typ II – łuszczyca dorosłych. Pierwsze objawy łuszczycy typu II występują po 40 roku życia i prawdopodobnie nie mają podłoża genetycznego. Podstawowym objawem łuszczycy są zmiany grudkowate tworzące blaszki łuszczycowe pokryte łuską. Miejsce występowania zmian jest zaczerwienione. Mogą występować w kilku miejscach lub też pokrywać całe ciało. Najczęstsza lokalizacja to stawy rąk, staw kolanowy, okolica lędźwiowa, owłosiona skóra głowy. Zmiany mogą też przybierać postać drobnych czerwonych krostek o średnicy 2–3 mm. Ten rodzaj łuszczycy najczęściej występuje u dzieci. Niejednokrotnie jest to pierwszy objaw łuszczycy, który pojawia się przy okazji zakażenia dróg oddechowych paciorkowcami (jest to czynnik wyzwalający).

Łuszczyca pieniążkowata z kolei, jak sama nazwa wskazuje, wiąże się z pojawieniem się na skórze blaszek o średnicy kilku centymetrów. Rzadziej występują łuszczyca krostkowa, łuszczyca stawowa i erytrodermia łuszczycowa. Łuszczyca krostkowa może pojawić się na powierzchni skóry dłoni i stóp lub całego ciała. Zmiany mają kształt drobnych krostek na zaczerwienionej powierzchni. Ciężką postacią jest erytrodermia łuszczycowa, podczas której cała skóra jest silnie zaczerwieniona, łuszcząca się. Łuszczycowe zapalenie stawów to bardzo niebezpieczna choroba, która może prowadzić do trwałego inwalidztwa. W jej przebiegu dochodzi do deformacji stawów w następstwie toczącego się procesu zapalnego. Objawy mogą przypominać reumatoidalne zapalenie stawów, jednak w tym przypadku we krwi nieobecny jest czynnik reumatoidalny. Najczęściej zmiany łuszczycowe pojawiają się w obrębie pośladków, okolicy lędźwiowej, owłosionej skóry głowy, małżowin uszu oraz stawów rąk i kolan. U nawet 50% chorych łuszczyca dotyka także paznokci. Charakterystyczny jest wtedy tzw. objaw palmy olejowej, czyli prześwitywania przez płytkę paznokcia żółtobrązowych plam. Jak dochodzi do powstawania zmian łuszczycowych?

Łuszczyca – przyczyny

Choć nie wiemy, jak leczyć (a właściwie jak wyleczyć) tę chorobę, zaobserwowano, w czym tkwi problem. Warstwa naskórka osób z łuszczycą jest znacznie grubsza niż warstwa naskórka osób zdrowych. Wynika to z tego, że proces namnażania keratynocytów jest znacznie przyspieszony, nawet ośmiokrotnie. Keratynocytów jest więcej i przybierają nieprawidłowe formy. Komórki w ekspresowym tempie migrują z warstwy podstawnej naskórka do warstwy rogowej. Jedna z hipotez mówi, że niewłaściwy proces proliferacji (namnażania) może być spowodowany czynnikami zapalnymi, jak np. TNF-alfa (czynnik martwicy nowotworów) wytwarzany przez komórki układu odpornościowego. Łuszczyca jest więc w pewnym stopniu chorobą o podłożu immunologicznym.

Wystąpienie objawów łuszczycy może niejednokrotnie wiązać się z działaniem określonych czynników. Indukowanie zmian skórnych w przebiegu tej choroby przypisuje się m.in. zakażeniom paciorkowcowym i gronkowcowym, niektórym lekom, jak amiodaron, beta-blokery, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Niektóre bakterie i wirusy mają zdolność pobudzania receptorów skórnych limfocytów T (komórek układu odpornościowego), które następnie migrują do naskórka, gdzie rozpoczynają proces zapalny. Niestety, łuszczyca jest chorobą przewlekłą i, w gruncie rzeczy, nieuleczalną. Stosowane w terapii leki mogą na pewien czas jedynie złagodzić jej objawy.

Łuszczyca – leczenie

O uciążliwości samego leczenia najlepiej świadczy fakt, że około 39% chorych nie stosuje się do zaleceń lekarskich. Standardowo zaleca się stosowanie preparatów miejscowo, doustnie lub w połączeniu. W pierwszym etapie leczenia miejscowego przy pomocy preparatów z kwasem salicylowym usuwa się łuskę, aby następnie innymi środkami hamującymi wpłynąć na nadmierną proliferację keratynocytów.

– Cygnolina – nanosi się ją na skórę w postaci maści lub pasty. Działa przeciwzapalnie i hamuje namnażanie komórek skóry. Jej podstawową wadą jest brudzenie ubrań, co zdecydowanie zmniejsza komfort jej stosowania.

– Kortykosteroidy – najczęściej stosowana grupa leków. Niewątpliwa jest ich skuteczność. Niestety, mogą prowadzić także do ścieńczenia skóry, powstawania rozstępów, trądziku posterydowego, nadmiernego owłosienia i zwiększenia podatności na infekcje.

– Pochodne witaminy D – naturalne (kalcytriol) lub syntetyczne (kalcypotriol). Zmniejszają stan zapalny i proliferację komórek, jednak skutki uboczne (zaburzenie gospodarki wapniowo-fosforanowej) wymuszają ograniczenie ich stosowania do 30% powierzchni ciała.

W leczeniu zmian na skórze głowy stosuje się specjalne preparaty w postaci szamponów, żeli, emulsji. Z kolei leczenie uogólnione stosujemy wtedy, kiedy zmiany dotykają powierzchni ciała. Metodą znaną od dawna jest wykorzystywanie promieni słonecznych. Znacznie bezpieczniejsze jest jednak naświetlanie promieniowaniem UVb 311, które ma właściwości przeciwzapalne i hamujące nadmierną proliferację, wpływa również na skład mikroflory bakteryjnej skóry. Leki podawane doustnie to najczęściej metotreksat oraz retinoidy. Niestety, ich zażywanie wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi. Metotreksat działający antagonistycznie do kwasu foliowego może przyczyniać się do uszkodzenia szpiku kostnego. Z kolei retinoidy mają działanie teratogenne, czyli uszkadzające płód. Kobiety stosujące retinoidy nie powinny w trakcie terapii zachodzić w ciążę.

I w końcu najnowsza i najskuteczniejsza metoda leczenia łuszczycy, czyli leczenie biologiczne. Polega na użyciu specjalnych białek, które wstrzykuje się w miejsce zmienione chorobowo. Białka te działają precyzyjnie na komórki docelowe i pomijają te zdrowe. Do tej pory nie odnotowano skutków ubocznych związanych z tego rodzaju terapią. Dodatkowo zaleca się osobom cierpiącym na łuszczycę przebywanie w krajach o ciepłym klimacie i zażywanie kąpieli morskich. Ze względu na niesprzyjające warunki klimatyczne w naszym kraju osoby z łuszczycą powinny częściej planować egzotyczne wakacje.

Łuszczyca – dieta

Zalecenia dietetyczne dla osób z łuszczycą są bardzo podobne do tych dla osób zdrowych. Trzeba jednak pamiętać, że osoby cierpiące na łuszczycę są bardziej narażone na ryzyko zachorowań na schorzenia układu krążenia, jak np. miażdżycę. Często obserwuje się u nich zaburzony profil lipidowy, czyli nieprawidłowe stężenie cholesterolu i triglicerydów. W związku z tym szczególny nacisk powinien zostać położony na prewencję chorób sercowo-naczyniowych. W diecie powinno się maksymalnie ograniczyć spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, tj. wieprzowiny, wołowiny, smalcu, tłustych wędlin. Tłuszcze zwierzęce powinny zostać zastąpione olejami roślinnymi, szczególnie tymi z zawartością kwasów tłuszczowych z przewagą tych z rodziny n-3. Poleca się olej lniany tłoczony na zimno. Odpowiednia proporcja kwasów tłuszczowych n-3 do n-6 wynika z tego, że konkurują one o te same enzymy, a ich metabolity mają antagonistyczne działanie. Produkty przemian kwasów n-6 mają działanie prozapalne, podczas gdy pochodzące z rodziny n-3 – przeciwzapalne. Doskonałym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 są także ryby. Najlepiej, gdyby pojawiały się w diecie jak najczęściej.

Zachowanie prawidłowej masy ciała u osób z łuszczycą jest szczególnie ważne. Pamiętajmy, że adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej) są źródłem adipokin, związków o szerokim działaniu, w tym także prozapalnym. Nadmiar tkanki tłuszczowej będzie zatem nasilał proces zapalny, który także przyczynia się do rozwoju łuszczycy. Aby zapobiec powstawaniu nadmiernej masy ciała, a także zbyt wysokiego stężenia triglicerydów, zaleca się ograniczenie spożywania cukrów prostych. Dotyczy to przede wszystkim białego cukru, słodyczy, wyrobów cukierniczych i wszelkiej wysokoprzetworzonej żywności. Choć sama dieta nie stanowi remedium na łuszczycę, może istotnie wpłynąć na skuteczność farmakoterapii. Niewłaściwe odżywianie się, palenie tytoniu czy częste spożywanie alkoholu nasilają zmiany chorobowe i mogą zniweczyć dotychczasowe efekty leczenia.

Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny

Bibliografia
Antosik K., Krzęcio-Nieczyporuk E., Kurowska-Socha B., Rola diety i żywienia w leczeniu łuszczycy, „Hygeia Public Health” 2017, 52(2), 131–137.
Romańska-Gocka K., Farmakoterapia łuszczycy, „Terapia i Leki” 2009, 65(9), 647–654.