Maliny – charakterystyka rośliny, uprawa
Malina właściwa (Rubus idaeus) jest rośliną należącą do rodziny różowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego. Obejmuje około 250 gatunków, z których ponad połowę można znaleźć na terenach Europy. Mimo to spotykana jest również w rejonach chłodniejszych, a nawet w subarktycznych terenach Azji i Ameryki Północnej. W Polsce malina rośnie w warunkach naturalnych w lasach, na polanach i łąkach.
Krzew maliny właściwej w zależności od odmiany może osiągać wysokość nawet 2 m. Pędy maliny mają delikatne kolce, a liście są najczęściej pierzasto-podzielone. Okres kwitnienia krzewu maliny przypada na wakacje, zaczyna się w czerwcu i kończy pod koniec listopada. Barwa owoców maliny zwyczajnej jest najczęściej jasnoczerwona, chociaż występują również odmiany żółte, białawe lub brunatno-czarne.
Do najbardziej popularnych w naszym kraju gatunków należą:
- malina polana,
- malina polka,
- malina beskid,
- malina czarna,
- malina omszona.
Uprawa maliny nie należy do najprostszych. Roślina jest wrażliwa na warunki atmosferyczne. Ma również sprecyzowane wymagania glebowe. Najlepsze plony uzyskuje się na glebach żyznych, przewiewnych i regularnie nawadnianych. Nie bez znaczenia jest również odczyn pH podłoża, powinno być ono lekko kwaśne. Odporność na suszę i mrozy jest zróżnicowana w zależności od odmiany.
Maliny – właściwości odżywcze
Malina jest owocem o bardzo wysokiej wartości odżywczej. Charakteryzuje się niską wartością energetyczną i dużą ilością błonnika pokarmowego. W 100 g malin znajdują się tylko 52 kcal i 7 g błonnika pokarmowego. Te cechy sprawiają, że maliny polecane są osobom, które walczą z nadwagą i pragną zdrowo się odżywiać. W tym przypadku maliny mogą stanowić bazę do przygotowania naprawdę smacznych deserów i koktajli. Owoców nie zaleca się osobom z ostrym zapaleniem błony śluzowej przewodu pokarmowego. Małe ziarenka malin mogą podrażnić mechanicznie śluzówkę, co zwiększa powierzchnię stanu zapalnego.
Oprócz niewielkiej ilości kalorii maliny zawierają niemało witamin i antyoksydantów. Są świetnym źródłem witaminy C, dlatego soki i przeciery malinowe zalecane są w okresach przeziębienia i grypy. W owocach malin można odnaleźć też witaminę A, B1, B2, B9, tokoferole, karotenoidy i liczne kwasy organiczne. Jeśli chodzi o mikro- i makroelementy w owocach malin znajdują się wapń, selen, potas, żelazo i fosfor.
Maliny są także źródłem aktywnych biologicznie związków chemicznych zwanych fitaminami. Są to związki fenolowe o silnym działaniu antyoksydacyjnym, regulujące funkcje fizjologiczne organizmu.
Maliny – właściwości lecznicze
Właściwości lecznicze owoców determinowane są w dużej mierze składem chemicznym, który uzależniony jest od gatunku. W mniejszej skali zależne są od warunków uprawy.
Owoce i liście maliny znane są od setek lat jako silnie działający środek napotny o działaniu przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. Dzieje się tak, ponieważ zawierają naturalny kwas salicylowy. Podczas przeziębienia czy grypy przebiegającej z podwyższoną temperaturą ciała należy więc korzystać z leczniczych właściwości gorącego wywaru z owoców i liści maliny. Stanom osłabienia odporności często towarzyszy również katar i kaszel. Napar z maliny sprawdza się także w tym przypadku, ma delikatne działanie wykrztuśne i rozrzedza gromadzącą się w zatokach i oskrzelach wydzielinę.
Napary z liści i owoców malin mogą przynieść ulgę kobietom z bolesną menstruacją. Badania udowodniły, że napar z liści malin usprawnia kurczliwość macicy. Trzeba wyraźnie obalić mit żywieniowy, który mówi, że picie herbaty z liści malin może mieć wpływ na termin porodu. Mimo wszystko nie zaleca się wypijania dużych ilości wywarów z liści malin kobietom ciężarnym (nie dotyczy to herbatek owocowych). Wyjątkiem jest ciąża donoszona, niektórzy lekarze i położnicy zalecają wtedy napar z liści maliny jako środek, który może przyspieszyć i ułatwić naturalny poród.
Badania epidemiologiczne jednoznacznie wskazują na zależność pomiędzy częstotliwością spożywania żywności bogatej we flawonoidy a zachorowalnością na choroby układu naczyniowo-sercowego. Okazuje się, że osoby spożywające więcej żywności bogatej we flawonoidy 5-krotnie rzadziej umierają z powodu chorób serca. Inne badania prowadzone w ostatnich latach przez naukowców wykazują silną zależność pomiędzy spożyciem kwasu elagowego a zmniejszonym ryzykiem występowania raka wątroby i płuc. Kwas elagowy jest fenolem o silnym działaniu przeciwwirusowym, antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym.
Za charakterystyczny smak malin odpowiadają liczne substancje aromatyczne, których głównym składnikiem jest keton malinowy. Substancja ta ma silny wpływ na właściwości zdrowotne owoców malin. Odpowiada za przyspieszenie tempa metabolizmu i przeciwdziała rozrastaniu się tkanki tłuszczowej. Jest substancją mile widzianą w diecie osób borykających się z nadwagą i otyłością.
Maliny – zastosowanie w kosmetyce
To niesamowite, jak szerokim spektrum właściwości prozdrowotnych charakteryzuje się malina zwyczajna. Jest wartościowym produktem dietetycznym i leczniczym. Jednakże niewiele z nas zdaje sobie sprawę, że malina jest także cenionym surowcem kosmetycznym. Olej z nasion malin zawiera silne antyoksydanty, przede wszystkim beta-karoten i likopen. Olej z nasion malin jest uniwersalnym środkiem pielęgnacyjnym do każdego rodzaju skóry. Zaleca się go szczególnie osobom z cerą trądzikową. Wspomaga procesy regeneracyjne i niweluje blizny.
Olej jest również składnikiem kosmetyków do opalania i po opalaniu, balsamów do ust i kremów pielęgnacyjnych. Ze względu na wysoką zawartość wspomnianego wcześniej kwasu elagowego stosuje się go również do produkcji kremów przeciwzmarszczkowych. Naukowcy z Korei Południowej na czele z dr. Young Hee Kangiem dowiedli, że kwas elagowy ma silne działanie fotoochronne i przeciwstarzeniowe. Znacząco zwalnia też procesy wolnorodnikowe.
Także inne substancje zawarte w owocach i liściach maliny mają wysoki potencjał antyoksydacyjny. Chronią DNA komórek przed mutacją, skórę przed nadmierną utratą wody, regulują pracę gruczołów łojowych i hamują powstawanie zaskórników. Wyciąg z maliny ma także właściwości nawilżające, regenerujące – jest składnikiem wielu dobrych kremów do pielęgnacji ciała.
Kto z was spodziewał się, że ten mały, niepozorny owoc, jakim jest malina, ma tyle do zaoferowania? Oprócz wyjątkowego smaku, który kojarzy nam się z wakacjami, malina ma niezliczone właściwości dietetyczne, zdrowotne i kosmetyczne. Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu, nikogo z was nie trzeba będzie dłużej przekonywać do wprowadzenia tych owoców do swojej diety.
Klaudia Niemira
Dietetyk kliniczny, specjalista ds. żywienia
Bibliografia
Baranowska A., Radwańska K., Zarzecka K., Właściwości zdrowotne owoców maliny właściwej (Rubus ideaus L.), „Problemy Higieny i Epidemiologii ” 2015, 96(2), 406–410.
Zaremba Ł., Polski i światowy rynek malin i ich przetworów, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2014.
Zielona-Brzezicka J. et al. Porównanie właściwości przeciwutleniającej wybranych części maliny właściwej (Rubus ideus) i jeżyny europejskiej (Rubus fruticosus), „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2016, 62(4), 52–60.
Kiełtyk-Dadasiewicz A., Rośliny w nowoczesnej kosmetologii, Wydawnictwo Akademicki Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej, Lublin 2016, 32–33.
Szczepańska A., Porzeczki, Maliny, Agrest, Warszawa 1984.
Horuz A, Korkmaz A., Rüştü-Karaman M., The evaluation of leaf nutrient contents and element ratios of different raspberry varieties, „JJournal of Food, Agriculture and Environment” 2013,
11(1) 588–593.
Komentarze