Morwa biała – pochodzenie
Morwa biała wywodzi się z rodziny morwowatych (Moraceae), jej naturalne tereny występowania to strefa tropikalna, subtropikalna oraz umiarkowana, czyli Chiny, Japonia, Tajlandia oraz Indie. To wschodnia część Stanów Zjednoczonych jako pierwsza zadomowiła u siebie morwę białą. Do Europy trafiła około XI wieku, a w Polsce jej początki sięgają przełomu XVIII i XIX wieku.
Uprawa morwy białej
Morwa biała nie jest trudna w uprawie – charakteryzuje ją szybki wzrost przy niskich nakładach finansowych. Drzewa preferują słońce, a jeśli chodzi o glebę – najlepiej rozwijają się na lekko piaszczystych, gliniastych i średnio żyznych glebach, których odczyn jest obojętny. Potrafią osiągnąć nawet 10–15 metrów wysokości. Ze względu na puszczanie przez nią odrostów korzeniowych łatwo pozyskuje się jej sadzonki.
Niestety największym problemem w trakcie upraw morwy są szkodniki oraz choroby. Morwa biała łatwo ulega przez nie zniszczeniu, w związku z czym należy odpowiednio o nią dbać. Uprawiając ją w Polsce, należy pamiętać o ochronie, szczególnie młodych drzewek przed przymrozkami. W ogrodnictwie można wykorzystywać ją jako żywopłot, samo drewno ma swoje zastosowanie w przemyśle meblowym.
Zbiory owoców morwy białej przypadają na lipiec. Charakteryzuje się ona słodko-kwaśnym, lekko mdlącym smakiem. Jej dojrzałe owoce same opadają na podłoże. Bez problemu możemy je włączyć do diety dzieci, które z uwagi na walory smakowe tych owoców bardzo chętnie je spożywają. Natomiast w Chinach liście morwy od tysięcy lat są pożywieniem dla jedwabników. Wykorzystuje się je także jako napar herbaciany. Ciekawostką jest, że łyko oraz kora były wykorzystywane przez Chińczyków do produkcji pierwszych pieniędzy.
Morwa biała – zastosowanie w lecznictwie
Pod względem żywieniowym morwa biała jest cenna ze względu na zawartość: witaminy A, C, witamin z grupy B (B1, B2, B6, PP), cynku, żelaza, manganu oraz boru. Do jej pozostałych związków biologicznie czynnych należą: fitosterole, olejki eteryczne, kwasy: octowy czy salicylowy oraz dwa aminokwasy: kwas glutaminowy i asparaginowy. Występuje w niej sporo cukrów prostych, takich jak glukoza, fruktoza, maltoza oraz sacharoza. Dzięki ich łatwej przyswajalności, wśród mieszkańców Indii oraz Himalajów, wykorzystywana jest do produkcji mąki. Suszone owoce kojarzone są ze wzmacnianiem sił i regeneracją organizmu.
W celach leczniczych wykorzystuje się zarówno owoce, jak i liście morwy. Głównie przygotowuje się z nich ekstrakty. Obecnie na coraz większa skalę produkuje się różnego rodzaju preparaty zawierające morwę białą. Badania wykazały, że poprzez zablokowanie aktywności glikozydaz wpływa korzystnie na hamowanie rozkładu węglowodanów, w związku z czym ich nadwyżki nie są odkładane w formie tkanki tłuszczowej.
Coraz częściej możemy spotkać morwę białą w składzie środków na odchudzanie. Jednak zawartość tego „zbawiennego” składnika różni się w zależności od producenta danego preparatu. Pozytywne opinie słyszy się natomiast na temat herbaty z morwy – picie naparu sprawi nam przyjemność i jednocześnie pomoże w walce z nadprogramowymi kilogramami. Musimy pamiętać, że nie jest to jednak złoty środek na problemy z masą ciała. Może on być uzupełnieniem prawidłowej, zbilansowanej i nastawionej na redukcję diety. W innym wypadku nie osiągniemy zamierzonych celów.
Oczyszczanie organizmu, działanie przeciwgorączkowe oraz moczopędne, pobudzanie laktacji, przeciwdziałanie reakcjom wolnorodnikowym – to kolejne cenne właściwości morwy białej wykorzystywane już w tradycyjnej medycynie ludowej.
Prowadzono także badania kliniczne, które udowodniły, że zawarte z morwie związki wpływają na regulację poziomu cholesterolu LDL oraz trójglicerydów. Systematyczne przyjmowanie morwy, dzięki zawartości antocyjanów, wpływa również na zahamowanie powstawania ciemnych plan na skórze, między innymi poprzez dezaktywację tyrozynazy. Kolejną jej właściwością jest działanie ochronne na komórki wątroby. Badania kliniczne udowodniły korzystny wpływ wyciągu z korzenia morwy na zapobieganie rozwojowi czerniaka oraz białaczki.
W ludowej medycynie chińskiej korzenie morwy (radix mori) wykorzystywano w leczeniu kaszlu, astmy czy też gorączki. Kora morwy białej również zawiera substancje przeciwwirusowe. O ważnym udziale morwy w leczeniu świadczy fakt, że jest ona rekomendowana przez chińską farmakopeę.
Morwa biała – zastosowanie w kosmetyce
W kosmetologii morwa zyskała sławę dzięki zdolności obniżania aktywności tyrozynazy odpowiedzialnej za proces hamowania produkcji melanin. Fakt ten wykorzystywany był już w dawnej Japonii i Chinach, obecnie na skale przemysłową wykorzystuje się ją jako składnik preparatów silnie wybielających skórę. Właśnie dlatego swoje zastosowanie znajdzie w walce z wszelkiego rodzaju przebarwieniami skóry oraz piegami. Jest również pomocna w wygładzaniu skóry. Pąki kwiatów i liście zarówno morwy białej, jak i czarnej są pomocne w walce z różnorodnymi formami trądziku.
Działanie przeciwcukrzycowe morwy białej
Cukrzyca jest bardzo częstą chorobą występującą w krajach wysokorozwiniętych. Jak wynika w informacji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) już w 2025 roku liczba osób chorych na cukrzycę ma wynosić około 300 milionów. Morwa biała, jako naturalny środek roślinny, ma szansę być ratunkiem w dobie stosowania przeważającej ilości syntetycznych leków. Już w starożytnych Chinach znano jej antyhiperglikemiczne właściwości.
Liście morwy zawierają związek DNJ (1-deoxynojirimycin) będący analogiem glukozy, który jest inhibitorem jelitowej α-glikozydazy. Zarówno on, jak i jego pochodne wpływają na regulację poziomu glukozy we krwi. Proces ten polega, jak już wyżej zostało wspomniane, na dezaktywacji działania enzymów odpowiedzialnych za rozkład węglowodanów do cukrów prostych. Dzięki temu po posiłku węglowodanowym nie dochodzi do hiperglikemii. Odpowiedni poziom glukozy zapobiega jej odkładaniu w postaci tkanki tłuszczowej. Wszyscy dobrze wiemy, że nadmierna masa ciała i wysoki współczynnik tkanki wisceralnej zwiększa ryzyko insulinooporności.
Udowodniono, że wysoki poziom poposiłkowej glikemii jest czynnikiem ryzyka zachorowalności zarówno na cukrzycę typu II, jak i choroby naczyniowe mózgu. Wiąże się to z występującym stresem oksydacyjnym powodującym dysfunkcję śródbłonka naczyniowego oraz mikrourazy. Dochodzi do wzrostu poziomu glukozy, a także zmniejszenia enzymatycznego i nieenzymatycznego procesu obronnego.
Badania nad wpływem liści morwy na poziom glukozy we krwi przeprowadzone przez S. Banu potwierdziły, że w porównaniu do placebo, którym była czarna herbata, spożywanie naparu z liści morwy poprawiło glikemię osób chorych na cukrzycę. Wartość glikemii na czczo w grupie badanej spadła o 15%, a co ważniejsze glikemia poposiłkowa zmalała o 30%. Wyniki badań są bardzo zadowalające, co pozwala włączyć morwę bez obaw jako doustny środek przeciwko cukrzycy. Dlatego dla zdrowia jedzmy morwę zarówno jako dodatek do śniadaniowej owsianki, drugiego śniadania, jak i zdrowego ciacha.
mgr Dominika Jurkowska
Dietetyk, trener personalny
Bibliografia
Banu S. et al, Reduction of post-prandial hyperglycemia by mulberry tea in type-2 diabetes patients, „Saudi Journal of Biological Sciences” 2015, 22(1), 32–36.
Przeor M., Flaczyk E., Morwa biała nieocenione znaczenie zdrowotne, researchgate.net/profile/Monika_Przeor/publication/303503503_Morwa_biala_nieocenione_znaczenie_zdrowotne/links/574ea16e08aeb9b2b9922c8b/Morwa-biala-nieocenione-znaczenie-zdrowotne.pdf (11.10.2017).
Jeszka M., Kobus J, Flaczyk E., Określenie potencjału oksydacyjnego ekstraktu z liści morwy białej, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2009, 42(3), 885–889.
Greń A., Aktywność antyoksydacyjna preparatów z morwy białej, fasoli zwykłej oraz miłorzębu japońskiego w cukrzycy generowanej podaniem streptozotocyny, „Postępy Fitoterapii” 2012, 4, 220–224.
Grześkowiak J., Łochyńska M., Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze, „Postępy Fitoterapii” 2017, 18(1), 31–35.
Gnalicka A., Jabłecka A., Miejsce wyciągu z morwy białej we współczesnej farmakoterapii cukrzycy typu II – praca poglądowa. „Farmacja Współczesna” 2013, 6, 196–201.
Komentarze