Por – skąd pochodzi?
Por to warzywo w smaku przypominające cebulę, jednak o znacznie mniejszej intensywności. W starożytności przypisywano mu kojące działanie na gardło. Cesarz Neron podobno jadał por każdego dnia. Wszystko po to, aby cieszyć się mocnym, donośnym głosem. Por widnieje również w herbie Walii. Wiąże się to z historią bitwy z Saksonami. Św. Dawid poradził wówczas Walijczykom, aby umieścili pory na swoich nakryciach głowy w celu odróżnienia się od przeciwników. Bitwa zakończyła się sukcesem, a mieszkańcy Walii do tej pory w Dniu Świętego Dawida ozdabiają swoje ubrania tym warzywem. Wzmianki o porze pojawiają się także w średniowiecznym walijskim tekście „Physicians of Myddfi”, gdzie autor zaleca kobietom planującym ciążę włączenie pora do diety. Por, podobnie jak inne warzywa z rodziny amarylkowatych, posiada wiele cennych składników.
Wartości odżywcze
100 g pora dostarcza:
– 61 kcal,
– 59 mg wapnia,
– 2 mg żelaza,
– 28 mg magnezu,
– 180 mg potasu.
Warto zwrócić uwagę na sporą dawkę wapnia i żelaza. Kiedy myślimy o cennych źródłach tych składników, przychodzi nam do głowy nabiał czy czerwone mięso. W tym sensie por może nas zaskoczyć. Podobnie może zdumieć nas fakt, że por wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
Działanie przeciwnowotworowe
Warzywa z rodziny amarylkowatych zawierają szereg związków, jak na przykład flawonoidy, oligosacharydy czy argininę. Za ich charakterystyczny zapach odpowiadają związki siarkowe. W suchej masie pora mogą stanowić nawet 0,5%. Ostatnie badania donoszą, że osoby spożywające spore ilości cebuli i podobnych jej warzyw (por, czosnek, szczypiorek) rzadziej zapadają na nowotwory żołądka niż osoby, które nie włączają tych produktów do swojej diety.
Działanie wspomagające układ krążenia
Por zawiera w sowim składzie kemferol. Jest to flawonoid, który stymuluje wydzielanie tlenku azotu w naczyniach krwionośnych. Tlenek azotu reguluje napięcie ścian naczyń krwionośnych. Nie bez znaczenia jest także wysoka zawartość kwasu foliowego. Foliany mają działanie przeciwmiażdżycowe ze względu na obniżanie poziomu homocysteiny we krwi. Homocysteina to jeden z aminokwasów. Warunkiem koniecznym do przekształcenia jej do metioniny jest obecność metabolitu kwasu foliowego. Przy jego niedoborze lub zbyt małej podaży witaminy B12 proces ten nie może zajść. Dochodzi wtedy do nagromadzenia homocysteiny. Wykazano związek pomiędzy wysokim jej stężeniem a ryzykiem powstawania chorób układu krążenia, w tym miażdżycy. Homocysteina przyczynia się do uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych i nasilenia szkodliwych procesów utleniania.
Dodatkową ochronę naszym tętnicom zapewniają antyoksydanty obecne w każdej części pora. Całkowita zawartość polifenoli w porze wynosi 33 miligramy na 100 gram (to trzy razy więcej w porównaniu z marchewką). Por wykorzystywano także jako lek na przeziębienia. Mimo że nie przeprowadzono badań dotyczących jego skuteczności, nie zaszkodzi wypróbować go w razie potrzeby.
Por w medycynie ludowej
Por do tej pory w niektórych domach wykorzystuje się jako skłądnik syropu łagodzącego kaszel. Zgodnie z przepisem należy ugotować pięć wcześniej skrojonych porów. Uzyskany wywar odcedzić i dosłodzić miodem. Wprawdzie nikt nie dowiódł jeszcze skuteczności takiego działania, jednak por może mieć właściwości przeciwbakteryjne wspomagające organizm w walce z infekcją. W starożytności wierzono, że por jest afrodyzjakiem i zalecano jego spożywanie mężczyznom mającym problemy z potencją. Hipokrates polecał por jako środek stymulujący laktację. Por można także wykorzystać miejscowo, pocierając fragmentem warzywa miejsce ukąszenia owada. Warzywa powinniśmy dobierać z należytą starannością i zwracać uwagę na pewne charakterystyczne cechy świadczące o zawartości kluczowych składników.
Por – jak wybrać najlepszy?
Aby por dostarczył nam wszystkich niezbędnych składników, musimy przechowywać go w odpowiednich warunkach oraz zadbać o to, aby metody obróbki prowadziły do jak najmniejszych strat cennych składników. Por dobrej jakości nie jest żółty, nie posiada na swojej powierzchni pęcherzyków ani pęknięć. Pory najlepiej przechowywać nieumyte i niekrojone w lodówce, luźno zwinięte w woreczek (aby zachowały wilgoć). Dzięki przechowywaniu w lodówce unikniemy strat witamin powodowanych wysoką temperaturą czy ciągłym narażeniem na światło słoneczne. Najlepszą metodą obróbki cieplnej jest blanszowanie, czyli wrzucenie do gotującej się wody na kilka minut. Do ogromnych strat cennych składników dochodzi za sprawą gotowania pora, zaczynając od zimnej wody. W przypadku warzyw wskazane jest w pierwszej kolejności zagotowanie wody, a dopiero potem zanurzanie w niej warzyw.
Przepisy na smaczne dania z porem
Porowo-ziemniaczana zupa krem
Składniki:
– 1 łyżeczka oliwy,
– 1 cebula pokrojona w piórka,
– 250 g ziemniaków pokrojonych w kostkę,
– 2 średniej wielkości pory, skrojone,
– 1,2 litra wywaru warzywnego,
– 150 ml śmietany,
– sól i pieprz.
Oliwę należy rozgrzać na głębokiej patelni. Dodać cebulę, pory oraz ziemniaki. Podsmażać przez 3–4 minuty. Następnie zalać wywarem warzywnym i zagotować. Gotować do miękkości warzyw. Następnie zupę zblendować, doprawić do smaku, zagęścić śmietaną.
Por można także podać w wersji na słodko.
Oto pomysł na surówkę z dodatkiem owoców. Najbardziej nadaje się do jej wykonania najjaśniejsza część pora, która ma najłagodniejszy smak.
Składniki:
– 1 jabłko,
– kilka suszonych śliwek,
– 5 orzechów włoskich,
– garść rodzynek,
– 1 łyżka śmietany,
– 1 średni por.
Jabłko zetrzeć na tarce. Por najlepiej rozkroić na pół i pokroić na półksiężyce. Orzechy posiekać. Wymieszać i dodać pozostałe składniki. Dodać śmietanę. Można dosłodzić cukrem. Takie połączenia lekko ostrego w smaku pora ze słodkimi owocami daje ciekawy kontrast. Taka surówka to błonnikowa bomba.
Por – komu nie służy?
W niektórych schorzeniach por, podobnie jak inne warzywa cebulowe, nie jest wskazany. Do takich należą refluks żołądkowo-przełykowy oraz choroba wrzodowa żołądka. Złotą zasadą w dietetyce jest jednak indywidualizacja zaleceń. Choć istnieją wytyczne dotyczące żywienia w poszczególnych jednostkach chorobowych, zdarza się że w konkretnych przypadkach poszczególne produkty działają inaczej niż zakładano. Zawsze warto podkreślać, jak ważna jest samoobserwacja, na podstawie której jesteśmy w stanie stwierdzić, które produkty wywołują dokuczliwe objawy. Nie warto więc eliminować niczego od razu, zwłaszcza pora.
Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Czyżewska-Majchrzak Ł., Paradowska P., Skutki niedoboru i ryzyko suplementacji folianów w diecie, „Nowiny Lekarskie” 2010, 79(6), 457–463.
Nicastro H.L., Ross S.A., Milner J.A., Garlic and onions. Their cancer prevention properties, „Cancer Prevention Research” 2015, 8(3), 181–189.
http://www.bbc.co.uk/food/recipes/ (19.10.2017).
Komentarze