Rzodkiewka – podstawowe informacje i ciekawostki
Raphanus sativus L. należy do rodziny krzyżowych Cruciferae. W Polsce znamy rzodkiewkę pod postacią czerwonej kuleczki. Tak naprawdę występuje jednak wiele jej odmian przybierających wiele barw – białą, czerwoną, fioletową, żółtą, czarną (środek najczęściej pozostaje jednak biały). Japończycy spożywają rocznie około 500 tysięcy ton tego warzywa. Rzodkiewka to nie tylko przysmak. Jest wykorzystywana również w celach zdrowotnych. Do tej pory w niektórych rejonach ludzie piją sok z rzodkiewki dla uzyskania konkretnych korzyści zdrowotnych. W medycynie ludowej stosuje się rzodkiewkę w walce z objawami chorób wątroby, woreczka żółciowego, a także aby złagodzić ból brzucha. W Meksyku doczekała się nawet swojego święta, które mieszkańcy miasta Oaxaca obchodzą co roku 23 grudnia. Podobnie jak w Halloween rzeźbi się w dyni, tam wykorzystuje się do tego rzodkiewki. Dzieła przedstawiają sceny historyczne bądź faunę i florę. Autorów ogranicza jedynie ich wyobraźnia. Nie zawsze rzodkiewkę hoduje się wyłącznie dla jej korzenia. Niektóre hodowle ukierunkowane są na nasiona rzodkiewki, z których wytłacza się olej.
Rzodkiewka – wartości odżywcze
Rzodkiewka charakteryzuje się niską kalorycznością i jest świetnym źródłem błonnika. Zawiera także nieco witamin i minerałów, dzięki czemu doskonale może wzbogacić główne posiłki.
W 100 g rzodkiewki znajdziemy:
- 16 kcal,
- 1,6 g błonnika,
- 25 mg wapnia,
- 10 mg magnezu,
- 233 mg potasu,
- 25 µg kwasu foliowego.
Oprócz wyżej wymienionych rzodkiewki zawierają także izotiocyjaniany, np. popularny ostatnio sulforafan. Powstają one z glukozynolanów pod wpływem działania enzymu mirozynazy, który znajduje się nie tylko w rzodkiewce, ale także produkowany jest przez mikroflorę jelita grubego. Takie związki mają potencjalnie dobroczynne właściwości. Pierwotnie mają służyć roślinie m.in. do obrony przed różnego rodzaju patogenami. Być może stąd bierze się przeciwbakteryjne działanie rzodkiewki.
Rzodkiewka – właściwości przeciwbakteryjne
Badania, które dowodzą takiego działania, były przeprowadzane poza ludzkim organizmem. Na tej podstawie nie należy wysnuwać daleko idących wniosków co do możliwości leczenia zakażeń bakteryjnych w ustroju człowieka. Nie zmienia to faktu, że potencjał istnieje. Surowy sok z rzodkiewki hamował np. wzrastanie Escherichia coli. Zwana inaczej pałeczką okrężnicy jest naturalnym elementem mikroflory jelitowej. Wyróżniamy około 200 rodzajów tego gatunku. Niektóre z nich odpowiedzialne są np. za występowanie biegunek podróżnych czy biegunek u noworodków. Takie działanie zawdzięczamy prawdopodobnie białku Rs-AFP1. Korzeń rzodkiewki zawiera także kwas kawowy, który ma zdolność do unieczynniania wolnych rodników. Tym samym działa ochronnie w stosunku do komórek organizmu. Podobne działanie ma także czerwony pigment występujący w korzeniu. Jego działanie antyoksydacyjne wykazuje taką samą skuteczność jak BHA (butylohydroksyanizol) – stosowany w przemyśle spożywczym przeciwutleniacz wymieniany w składzie np. niektórych gum do żucia. Ponadto w rzodkiewce zidentyfikowano także obecność koenzymu Q10.
Rzodkiewka na zaparcia
O tym, ze rzodkiewka może przynieść ulgę w zaparciach, mówi od dawna medycyna ludowa. Skuteczność w tym aspekcie udowodniono w badaniach – niestety póki co wyłącznie na myszach. Zwierzętom podano atropinę – środek wypływający hamująco na perystaltykę jelit. Po spożyciu wodnego ekstraktu z rzodkiewki przywrócona została motoryka przewodu pokarmowego i możliwe stało się efektywne wypróżnienie. Przypuszcza się, że ekstrakt z rzodkiewki działa poprzez receptory muskarynowe – pewien podtyp tychże stymuluje ruchy mięśniówki przewodu pokarmowego. W leczeniu zaparć można pokusić się o stosowane od lat domowe metody. Ekstrakt z liści rzodkiewki można przyrządzić samodzielnie. Posiekane liście wystarczy zalać wrzącą wodą i zaparzać przez godzinę. Napar należy spożywać przez 3 dni z rzędu, po posiłku.
Rzodkiewka a cukrzyca
Doniesień o skutecznym działaniu przeciwcukrzycowym jest sporo – niestety większość z nich ogranicza się do badań z udziałem zwierząt. Rzodkiewka powodowała np. zwiększony wychwyt glukozy w komórkach, tym samym obniżając jej poposiłkowe stężenie we krwi. Być może hamuje również wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Wodny ekstrakt in vitro z liści rzodkiewki hamował działanie enzymów – alfa-amylazy i alfa-glukozydazy. Wymienione enzymy są odpowiedzialne za rozkład węglowodanów umożliwiający wychwyt glukozy w komórkach jelita i jej transport do krwi. Kiedy zostają unieczynnione, węglowodany nie zostają w pełni wchłonięte.
Rzodkiewka – jak może wspomóc odchudzanie
Rzodkiewka jako element zbilansowanej diety może przyczynić się do skutecznej redukcji masy ciała. Jak każdy produkt o nikim indeksie glikemicznym i wysokiej zawartości błonnika zapewnia sytość. jest w stanie dłużej utrzymać sytość nie dostarczając jednocześnie zabójczej ilości kalorii. Dodatkowo także dzięki niestrawnym węglowodanom stymuluje pracę jelit, dzięki czemu je oczyszcza. Rzodkiewka zawiera dużo wody – możemy zjeść jej naprawdę sporo bez obaw o dodatkowe kalorie.
Rzodkiewki – jak wybrać najlepsze
Przy wyborze rzodkiewki należy kierować się skórką, wielkością oraz kolorem liści. Najlepiej, kiedy skórka jest twarda, bez jakichkolwiek plam, a wszelkie zielone części warzywa wyglądają świeżo. Im większa rzodkiewka, tym mniej krucha. Aby zwiększyć chrupkość, najlepiej moczyć ją w lodowatej wodzie przez kilka godzin. Rzodkiewkę należy kroić tuż przed podaniem. Należy przechowywać ją w lodówce w woreczku z otworami, nie dłużej niż 4 dni. Przed włożeniem do lodówki najlepiej odciąć liście.
Rzodkiewka na słodko?
Czy zastanawialiście się kiedyś, czy rzodkiewkę można zaserwować na słodko? Prawdopodobnie niewielu z was przeszło coś podobnego przez myśl. Warto spróbować słodkich chipsów rzodkiewkowych o cynamonowej nucie.
Składniki:
- 10–15 rzodkiewek
- 1 łyżka oliwy
- pół łyżki miodu
- 1–2 łyżeczki cukru cynamonowego.
Rzodkiewki należy pokroić na cienkie plasterki. W tym czasie piekarnik rozgrzać do ok. 180°C. Zanim wrzucimy rzodkiewki do pieca, najlepiej podgrzać je w mikrofalówce przez 30 sekund. Następnie dokładnie wymieszać z oliwą, miodem i cukrem cynamonowym. Rozłożyć plasterki na papierze do pieczenia, tak aby nie nachodziły na siebie. Należy piec je przez 15 minut, po czym odwrócić i zmniejszyć temperaturę do 100°C. Piec przez kolejne 15 minut do uzyskania odpowiedniego stopnia kruchości.
Rzodkiewka to niewielkie warzywo, które zawiera wiele cennych składników. Jako żywność prozdrowotną można polecać ją z czystym sumieniem. Niestety, nie wszystkim może służyć. Osoby z chorobą wrzodową żołądka lub refluksem żołądkowo-przełykowym mogą odczuwać dyskomfort po jej spożyciu. Rzodkiewka wzmaga bowiem wydzielanie soku żołądkowego.
Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Pérez Gutiérrez R.M., Lule Perez R., Raphanus sativus (Radish): Their Chemistry and Biology, „TheScientificWorldJOURNAL” 2004, 4, 811–837.
Banihani S.A., Radish (Raphanus sativus) and Diabetes, „Nutrients” 2017, 14, 9(9), 1014. doi:10.3390/nu9091014.
vegetablefacts.net/vegetable-history/radish-history.
Przepis
pinchofyum.com/cinnamon-sugar-radish-chips
Komentarze