Cukier pod kontrolą. Czy przed cukrzycą można się uchronić?

Odrębną grupę stanowi schorzenie zwane nietolerancją glukozy, w którym stężenie cukru we krwi na czczo jest prawidłowe, ale w 2 godziny po posiłku przekracza normę 140 mg/dl. Postać ta nieleczona prowadzi często do rozwoju cukrzycy typu 2.

Według zasad prawidłowego żywienia dieta „cukrzycowa” jest zbliżona do racjonalnej diety człowieka zdrowego i powinna zawierać wszystkie składniki pokarmowe w odpowiednich proporcjach. Wartość energetyczna diety powinna kształtować się tak, aby ok. 55% energii pochodziło z węglowodanów, 25–30% z tłuszczów, a 15–20% z białek. Reguła ta dotyczy wszystkich, bez względu na płeć i wiek. Zmieniać się mogą jedynie produkty wchodzące w skład diety.

 

W zależności od typu cukrzycy, musimy zmienić rodzaj produktów spożywanych w codziennej diecie. Jeżeli mamy do czynienia z nietolerancją glukozy, wystarczy że będziemy unikać słodyczy (zwłaszcza jako samodzielnych posiłków lub przekąsek), a do codziennego menu wprowadzimy pieczywo razowe i pełnoziarniste, kasze, niełuskany ryż i otręby. Codziennie powinniśmy spożywać około 0,5 kg warzyw. Z owoców najlepsze będą jabłka i grapefruity, które jedzone po posiłku mają właściwości obniżające poziom cukru we krwi. Miłośnicy winogron, bananów, moreli, brzoskwiń i ananasów powinni przed zjedzeniem porcji owoców spożyć niewielki posiłek, który będzie zawierał znaczne ilości węglowodanów złożonych (np. kromkę chleba pełnoziarnistego z sałatą i pomidorem lub 2–3 łyżki otrąb).

 

 

Podobne reguły diety dotyczą osób, które zmagają się z cukrzycą typu 2. Osoby te powinny ograniczyć także spożywanie tłuszczów zwierzęcych. Ich posiłki powinny być niewielkie, ale za to częste (co 3-4 godziny), aby uniknąć dużych wahań stężenia cukru we krwi. Bezwzględnie zakazane są produkty zawierające cukier rafinowany (np. ciasta, lody, jogurty słodzone), a także: alkohol, słodzone napoje, mocna kawa i herbata oraz tłuste mięsa, ryby i wędliny podrobowe (kaszanka, salceson, pasztetowa). Należy unikać produktów smażonych zwłaszcza na smalcu. Codzienne menu powinny też opuścić banany, winogrona, morele, brzoskwinie, ananasy i suszone owoce oraz soki owocowe z kartonów. Najlepiej wyciskać je samemu lub zastąpić sokami warzywnymi. Powinno się unikać orzechów, migdałów, miodu i wszelkiego rodzaju dżemów i konfitur.

 

Przy cukrzycy typu 1. dietę dobiera się indywidualnie ze względu na ilość i częstotliwość przyjmowanej insuliny, a także schorzenia współistniejące z cukrzycą (np. nadciśnienie, nadwaga, miażdżyca) i możliwość powikłań. W tym przypadku konieczne będzie obliczanie tzw. „wymienników węglowodanowych”. Pojęcie to oznacza taką ilość produktu (w gramach), która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych (sacharozy, skrobi, laktozy). Dzienny rozkład wymienników węglowodanowych w posiłkach musi być skorelowany z planem przyjmowania insuliny. Najlepiej ustalić dokładnie ilość węglowodanów spożywanych w określonych posiłkach, a w kolejnych dniach zamieniać produkty według tabel wymienników węglowodanowych. Przy tym schorzeniu nie wolno dopuścić do nadmiernego spadku stężenia glukozy we krwi (hipoglikemii). Jeśli taka sytuacja ma miejsce, należy jak najszybciej podać choremu zwykły cukier, cukierki, baton lub napój słodzony.

 

Doskonałą podporą dla prawidłowego żywienia diabetyków są otręby, zwłaszcza owsiane. Taki „zastrzyk” węglowodanów złożonych powinien być stosowany bezpośrednio przed głównymi posiłkami. Wspaniałe efekty w zapobieganiu niebezpiecznemu spadkowi cukru w nocy uzyskuje się, jedząc tuż przed snem posiłek z węglowodanów złożonych. Jeżeli ktoś nie lubi otrąb, może zastąpić je kromką chleba pełnoziarnistego lub niewielką porcją płatków owsianych na mleku lub wodzie. Taki posiłek jest bezwzględnie wskazany u osób z cukrzycą typu 1. Niedobór chromu może obniżać działanie insuliny. Bogate źródło tego pierwiastka stanowią brokuły, wołowina i ryby. Nie powinno ich zabraknąć w codziennej diecie. Na regulację poziomu cukru we krwi wpływają niektóre związki zawarte w czosnku i cebuli. Dieta bogata w witaminy: A, C i E pomoże uchronić się przed powikłaniami w cukrzycy.

 

Każdemu człowiekowi potrzebny jest wysiłek fizyczny. Dla osób cierpiących na cukrzycę lub nietolerancję glukozy ruch ma działanie terapeutyczne. Osoby z cukrzycą typu 1. i 2. powinny przed wysiłkiem fizycznym spożyć dodatkowy posiłek węglowodanowy, aby zapobiec niedocukrzeniu. Może to być kromka chleba lub szklanka soku warzywnego.

Cukrzyca to choroba, której nie można wyleczyć. Skuteczna dietoterapia pozwala na uniknięcie powikłań i zlikwidowanie nadwagi, która często współistnieje z cukrzycą. Właściwa dieta wyrównuje metabolizm, wydłuża i życie i znacznie poprawia jego komfort.

 

Magdalena Dobaj-Zerek, mgr inż technologii żywności i dietetyk.