Ashwagandha – właściwości, działanie, suplementacja

Co to jest ashwagandha?

Ashwagandha, inaczej witania ospała (łac. Withania somnifera), indyjski żeń-szeń, winter cherry lub samm al ferakh, jest rośliną z rodziny psiankowatych. Ashwagandha rośnie w suchym subtropikalnym klimacie w Indiach, Pakistanie, na Sri Lance i w niektórych regionach Afryki. W lecznictwie wykorzystuje się korzeń, owoce i liście witanii ospałej.

Nazwa ashwagandha w języku hindi oznacza zapach konia, ponieważ zapach tej rośliny przypomina wydzielany przez konia pot. Od tysięcy lat jest stosowana w tradycyjnej medycynie wschodniej jako roślina odmładzająca, wzmacniająca zdolności intelektualne i wydłużająca życie. Zaliczana jest do grupy substancji nazywanych adaptogenami. Są to naturalne związki występujące w roślinach, które adaptują organizm do sytuacji stresowych, wspierają metabolizm i przywracają równowagę poprzez uodparnianie organizmu na różne czynniki stresowe fizyczne, biologiczne i psychologiczne. Świat naukowy zainteresował się adaptogenami dopiero w latach 40. XX wieku dzięki badaniom opublikowanym przez sowieckich naukowców.

Ashwagandha – właściwości i działanie

Analizy chemiczne wykazały, że korzeń ashwagandhy zawiera ponad 35 różnych substancji bioaktywnych, takich jak alkaloidy, flawonoidy, steroidowe laktony czy saponiny. Jednak najbardziej podkreśla się rolę witanolidów, które są prawdopodobnie odpowiedzialne za działanie lecznicze ashwagandhy. Witanolidy wykazują właściwości podobne do ginsenozydów zawartych w żeń-szeniu azjatyckim. Jednak ekstrakty z witanii ospałej w przeciwieństwie do żeń-szenia azjatyckiego nie wywołują skutków ubocznych w postaci nadmiernego pobudzenia.

Większość właściwości farmakologicznych ashwagandhy przypisuje się witanonowi, witanolidynie D i witaferynie A. Substancje te są związkami, które przede wszystkim regulują procesy utleniania w komórce. Wpływają bezpośrednio na enzymy działające przeciwutleniająco oraz dostępność związków niezbędnych do funkcjonowania tych enzymów. Inny mechanizm polega na wpływie tych związków na funkcjonowanie sieci neurohormonalnej. Udowodniono, że witaferyna A w stężeniu 10 μg/ml może mieć właściwości podobne do antybiotyków, dzięki czemu hamuje wzrost bakterii gram-dodatnich oraz patogennych grzybów, np. Aspergillus.

Ashwagandha jest wyjątkowa, gdyż posiada właściwości uspokajające w przeciwieństwie do pozostałych adaptogenów, które są pobudzające. Witania ospała stabilizuje układ hormonalny, m.in. tarczycę i nadnercza. Korzeń ashwagandhy może również mieć wpływ na męską płodność. Wpływa na jakość nasienia dzięki podniesieniu liczby plemników i ich ruchliwości. Ashwagandha wpływa również na przywrócenie homeostazy układu nerwowego i działa przeciwstresowo. Jest szczególnie polecana osobom przewlekłe zmęczonym, zestresowanym oraz mającym problemy ze snem. Wykazano, że ashwagandha ma właściwości podobne do neuroprzekaźnika kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), nazywanego naturalnym środkiem uspakajającym. Jest on istotnym związkiem wyciszającym w układzie nerwowym. Ashwagandha może również bezpośrednio wpływać na aktywność GABA.

Witania ospała ma właściwości przeciwutleniające, wpływa na wzrost enzymów takich jak glutation czy dysmutaza ponadtlenkowa, zapobiega tym samym stanom zapalnym i szkodliwemu stresowi oksydacyjnemu. Ta właściwość częściowo potwierdza jej wzmacniający wpływ na układ nerwowy, ponieważ w trakcie stresu psychologicznego w korze mózgu dochodzi do nasilonych procesów utleniana, które uszkadzają komórki nerwowe. Wykazano, że podawanie ekstraktów z ashwagandhy zestresowanym zwierzętom laboratoryjnym skutkuje podniesieniem poziomu enzymów przeciwutleniających.

Wykazano również właściwości przeciwnowotworowe ashwagandhy, polegające na indukowaniu programowanej śmierci (apoptozy) komórek nowotworowych i redukcji masy nowotworowej.

Ponadto wykazano, że przyjmowanie sproszkowanego korzenia ashwagandhy znacznie obniża poziom „złego” cholesterolu LDL, triglicerydów oraz glukozy we krwi. Witania ospała charakteryzuje się także wysoką zawartością żelaza, dlatego jest zalecana osobom z anemią z niedoboru żelaza. Jednak trzeba mieć na uwadze, że żelazo zawarte w roślinach ma postać niehemową, czyli gorzej przyswajalną w organizmie.

Ashwagandha – zastosowanie

W medycynie wschodniej ashwagandha jest stosowana m.in. w przypadku przewlekłego zmęczenia, bólu kości, odwodnienia, gorączki, impotencji, przedwczesnego starzenia, osłabienia, napięcia mięśniowego, pasożytów, wrzodów żołądka i dwunastnicy. Szerokie spektrum zastosowania ashwagandhy powoduje, że wydaje się ona cudownym lekarstwem na wszelkie schorzenia. Należy jednak pamiętać, że większość badań dotyczących właściwości tej rośliny została przeprowadzona na zwierzętach laboratoryjnych. Przeprowadzone do tej pory badania wskazują na korzystne działanie ashwagandhy w:

• chorobach neurodegeneracyjnych,
• przewlekłym stresie,
• niepłodności męskiej,
• zaburzeniach hormonalnych,
• zakażeniach grzybiczych,
• osłabieniu układu odpornościowego, alergiach i chorobach autoimmunologicznych,
• redukcji obrzęków,
• wzmacnianiu wydolności fizycznej.

Ashwagandha – suplementacja i dawkowanie

Suplementy zawierające ashwagandhę są wytwarzane przede wszystkim z korzenia tej rośliny. Nie ma oficjalnych wytycznych, jakie jej dawki powinny być stosowane w celach leczniczych. W badaniach klinicznych stosowano różne ilości tej rośliny. W większości badań stosowano dawkę 5 g sproszkowanego korzenia witanii ospałej na dobę. Jednak w publikacjach nie podano informacji o zawartości poszczególnych substancji bioaktywnych.

Na rynku są dostępne różne suplementy zawierające ashwagandhę i każdy z producentów na opakowaniu produktu zamieszcza informację o dawkowaniu. Przy wyborze suplementu należy zwrócić uwagę na zawartość procentową substancji aktywnych takich jak witanolidy oraz na to, czy zawarte ekstrakty są standaryzowane.

Ashwagandha – przeciwwskazania

Badania toksykologiczne wykazały, że witania ospała jest nietoksyczna nawet w dużych dawkach i nie wchodzi w interakcje z większością leków i ziół. Jednak należy zachować szczególną ostrożność przy jej zastosowaniu u dzieci, osób z hemochromatozą oraz kobiet ciężarnych i karmiących. Wykazano również, że ashwagandha może wzmacniać działanie barbituranów.

mgr Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny

Bibliografia
Winston D., Maimes S., Adaptogens: Herbs for Strength, Stamina, and Stress Relief, Rochester 2007.
Sengupta P. et al., Role of Withania somnifera (Ashwagandha) in the management of male infertility, „Reproductive BioMedicine Online” 2018, 36(3), 311–326.
Dar N.J., Hamid A., Ahmad M., Pharmacologic overview of Withania somnifera, the Indian Ginseng, „Cellular and Molecular Life Sciences” 2015, 72(23), 4445–4460.
Mishra L., Singh B.B., Dagenasis S., Scientific basis for the therapeutic use of Withania somnifera (ashwagandha): a review, „Alternative Medicine Review” 2000, 5(4), 334–346.
Mirjalili M.H. et al., Steroidal lactones from Withania somnifera, an ancient plant for novel medicine, „Molecules” 2009, 14(7), 2373–2393.