Bioflawonoidy – zdrowie, wzmocnienie, profilaktyka

Czym są bioflawonoidy

Bioflawonoidy (łac. flavus – żółty) to grupa naturalnie występujących w roślinach substancji biologicznie czynnych odpowiedzialnych za ich barwę. Należą one do jeszcze liczniejszej grupy fitozwiązków – polifenoli. Bioflawonoidy dodatkowo pełnią funkcję ochronną przed promieniowaniem ultrafioletowym, grzybami oraz owadami. Współuczestniczą także w procesie regulacji wzrostu, produkcji hormonów oraz przenoszenia energii w procesie fotosyntezy.

W latach trzydziestych XX wieku odkrył je Albert Szent-Gyagvi. Na początku sądzono, że jest to jeden związek. Przypisano go do witamin i nazwano witaminą P. Wywnioskowano tak, gdyż w badaniach nad myszami ze szkorbutem wyciąg z czerwonej papryki i cytryny wykazywał lepsze działanie w walce z chorobą niż sama witamina C. Obecnie wiadomo, że jest to niezmiernie obszerna grupa około 6000 związków.

Przyjęto ogólny podział flawonoidów ze względu na budowę, występowanie i właściwości biologiczne. Wyróżniamy:

• flawony (apigenina, diosmetyna, luteolina, tangeretyna,),
• izoflawony (daidzeina, genisteina),
• antocyjany (cyjanidyna, malwidin, pelargonidyna),
• flawanony (naryngenina, naryngina, hesperedyna, hesperetyna),
• flawanole (epigallokatechina, epikatechina, katechina 3-galusan epigalokatechiny),
• flawonole (fisteina, galangina, kemferol, kwercetyna, mirecytyna, morina).

Bioflawonoidy – źródła w żywności

Bioflawonoidy to bardzo szeroka grupa związków biologicznie czynnych. Ich spożycie kreuje się na dość niskim poziomie i jest bardzo różne w zależności od regionu świata. Największe ilości flawonoidów znajdują się w świeżych warzywach i owocach, kakao, zielonej herbacie, czerwonym winie, orzechach (tab. 1). Dieta wysoko przetworzona nie dostarcza tych składników, a także innych wartościowych dla zdrowia substancji odżywczych. Warto zapoznać się z dobrymi źródłami różnego rodzaju związków należących do bioflawonoidów i codziennie włączać je do swojej diety, dzięki czemu zapewnimy sobie długie życie.

Źródło: Kmieciak P., Bioflawnoidy – dlaczego są nam potrzebne?, domzdrowia.pl/artykul/bioflawonoidy-dlaczego-sa-nam-potrzebne-1695 (2.01.2018);   Miktus M., Barwy natury – roślinni sprzymierzeńcy witaminy C, „Żywienie i Zdrowie”, 2010, 13(2), 51.

Niezmiernie ważna jest zarówno obróbka wstępna, jak i termiczna produktów spożywczych. Tak naprawdę im mniej przetworzona żywność, tym więcej dobroczynnych substancji w sobie zawiera. Dlatego, jeśli nie musisz, nie obieraj owoców ze skórki, jedz warzywa na surowo, gotuj posiłki do pracy zamiast kupować gotowe przetworzone jedzenie. To tylko kilka podstawowych wskazówek, do których warto się stosować. Mimo edukowania społeczeństwa oraz popularności zdrowego odżywiania spożycie bioflawonoidów nadal jest niskie, w związku z czym na rynku zaczęły pojawiać się różnego rodzaju suplementy diety pozwalające na dostarczenie tych prozdrowotnych substancji.

Wskazania i przeciwskazania do stosowania

Polifenole, w tym bioflawonoidy, poleca się stosować przy występowaniu:

• nadciśnienia tętniczego,
• chorób mięśnia sercowego,
• cukrzycy,
• dusznicy bolesnej,
• rożnego rodzaju uczuleń,
• miażdżycy.

Są również przypadki, których nie zaleca się zwiększać podaży czy dodatkowej suplementacji bioflawonoidów w diecie. Są nimi na przykład interakcje z niektórymi lekami, np. antybiotykami z grupy streptomycyny. Należy zawsze czytać etykiety leków oraz suplementów diety.

Bioflawonoidy – wpływ na zdrowie

Bioflawonoidy posiadają bardzo wiele prozdrowotnych właściwości. Najważniejszym z nich jest działanie przeciwutleniające (antyoksydacyjne). Chroni to komórki przed wpływem wolnych rodników, zwanych też reaktywnymi formami tlenu. Wolne rodniki reagują z białkiem, lipidami oraz kwasami nukleinowymi, niszcząc ich strukturę, a co za tym idzie – upośledzają ich funkcje życiowe.

Bioflawonoidy współdziałają z pozostałymi przeciwutleniaczami i zwiększają tym samym swoją protekcyjną moc. Szczególne znaczenie odgrywają w czasie przeziębień, grypy oraz w przypadku występowania chorób cywilizacyjnych, w tym chorób serca czy nowotworów. Ze względu na szeroki zakres biologicznego działania flawonoidy są bardzo ciekawą grupą związków naturalnych. Struktura chemiczna i obecność różnych grup w ich cząsteczkach sprawiają, że wykazują one wysoką aktywność biologiczną i warunkują różny sposób oddziaływania na metabolizm komórkowy.

Bioflawonoidy posiadają właściwości:

• antyoksydacyjne (kardioprotekcyjne, naczynioochronne),
• przeciwzapalne i przeciwalergiczne,
• estrogenne, tzw. fitoestrogeny,
• przeciwnowotworowe.

Bioflawonoidy zawdzięczają swoje właściwości przeciwutleniające obecności grupy hydroksylowej w swoim pierścieniu. Walka z wolnymi rodnikami następuje w następstwie urazów mechanicznych czy też procesów fizjologicznych, np. starzenia się komórek, ingerencji obcych ciał do wnętrza organizmu człowieka.

Bioflawonoidy posiadają zdolność dezaktywacji reaktywnych form tlenu, chelatowania metali w formie jonowej oraz pobudzenia niektórych enzymów do pracy. Witaminy C i E uważane są za silne przeciwutleniacze, jednak w porównaniu z kwercetyną czy epikatechinami wypadają dużo słabiej.
Jest też mała grupa związków flawonoidowych ulegających procesowi autooksydacji, który prowadzi do powstania rodników mogących działać cytotoksycznie na różne organy naszego organizmu. Dlatego tak ważne jest przestrzegane dawek suplementów oraz nielekceważenie przeciwwskazań do ich stosowania.

Kolejną bardzo pożądaną funkcją flawonoidów jest ich działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Najsilniej działają tutaj: kwercetyna, galangina czy też apigeniny. Powodują zahamowanie działania enzymów wpływających na mediatory odpowiedzi zapalnej. Dzięki czemu hamowany jest napływ leukocytów i dochodzi do zmniejszenia odczynu zapalnego. To wszystko wpływa na ochronę naczyń krwionośnych, na które szczególnie uważać należy w przypadku chorób układu sercowo-naczyniowego, np. przy udarze, zawale mięśnia sercowego czy też miażdżycy.

Bioflawonoidy, takie jak kwercetyna, luteolina, bajkaleina, wykazują również właściwości przeciwalergiczne – hamują syntezę przeciwciał klasy Ig E, G, M, A i procesy zapalne oraz uwalnianie histaminy. Przeciwalergicznym działaniem charakteryzuje się zioło rdestu ptasiego oraz skrzypu. Głównie izoflawony, do których zaliczana jest genisteina oraz daidzeina, wykazują wysokie podobieństwo w budowie do estrogenów. Prowadzone badania na temat ich wpływu na gospodarkę hormonalną kobiet wskazują pozytywne działanie na opóźnienie wystąpienia menopauzy oraz łagodzenie jej objawów.

Często po bioflawonoidy sięga się w obliczu chorób nowotworowych lub profilaktycznie, gdy jest się w grupie podwyższonego ryzyka. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku wcześniej opisywane działanie przeciwutleniające, jednak to nie wszystko. Badania nad wpływem flawonoidów, a w szczególności izoflawonów, ukazują pozytywną korelację między zwiększoną ich podażą a obniżeniem ryzyka rozwoju chorób nowotworowych. Jest to możliwe m.in. dzięki hamowaniu namnażania oraz indukowania śmierci komórek nowotworowych.

Kolejnym obszarem prozdrowotnego działania bioflawonoidów jest układ sercowo-naczyniowy. Badania epidemiologiczne pokazują, że picie zielonej herbaty, kieliszka czerwonego wina oraz dieta bogata w jabłka, cebulę oraz brokuły wpływa na obniżenie zachorowalności na choroby układu krążenia. Oddziałują m.in. na obniżenie poziomu cholesterolu (działanie hipolipemizujące) oraz hamowanie agregacji trombocytów (działanie przeciwmiażdżycowe).

Bioflawonoidy – suplementy

Bioflawonoidy, choć tak powszechnie występujące w świecie roślin, bardzo trudno otrzymuje się na drodze chemicznej syntezy. Postęp nauki pozwala zastosować w tym celu inżynierię genetyczną. Mimo tego większość suplementów diety czy tez leków opiera się na naturalnie wyekstrahowanych związkach roślinnych. W obiegu spotkamy wyciągi ziołowe, np. z owocu głogu czy też kwiatów, paraleki, ekstrakty z cytrusów m.in. z grejpfruta.

Wyróżniamy tutaj:

• preparaty z rutyną, diosminą, hesperydyną w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego,
• sylimaryne – składnik środków stosowanych w schorzeniach wątroby,
• genisteinę należącą do izoflawonów, stosowaną w profilaktyce i leczeniu objawów menopauzy.

Stosując tego rodzaju preparaty, możemy zwiększyć dzienną podaż flawonoidów. Warto również zwrócić uwagę na wyselekcjonowane mieszanki ziołowe, które znaleźć można w aptekach. Stanowią profilaktykę różnego rodzaju chorób cywilizacyjnych. Należy pamiętać, że suplementy mogą stanowić jedynie uzupełnienie zwyczajowej diety. Wskazaniami do suplementacji mogą być predyspozycje rodzinne, np. do cukrzycy czy chorób sercowo-naczyniowych, oraz różnego rodzaju stosowane już terapie lecznicze, m.in. przeciwnowotworowa, przeciwmiażdżycowa, leczenie wirusa HIV.

Podsumowując, wielokierunkowe działanie bioflawonoidów pokazuje, jak ważne miejsce powinny zajmować w naszym codziennym życiu. Poza dietą bogatą w warzywa i owoce oraz zieloną herbatę i kieliszek czerwonego wina od czasu do czasu warto zastosować suplementację bioflawonoidami, jeśli są ku temu wskazania. Należy pamiętać, aby źródło preparatów było sprawdzone, a sam produkt posiadał certyfikaty jakości. Nie wybierajmy najtańszych produktów, a świadomie podejmujmy decyzje, które wpływają na nasze zdrowie.

mgr Dominika Jurkowska
Dietetyk, trener personalny

Bibliografia
Jasiński M. et al., Flawonoidy – budowa, właściwości i funkcja ze szczególnym uwzględnieniem roślin motylkowatych, „Biotechnologia” 2009, 1(85), 81–94.
Majewska M., Czeczot H., Flawonoidy w profilaktyce i terapii, „Terapia i Leki” 2009, 65(5), 369–377.
Krych-Madej J., Flawonoidy – przyjaciele, czy wrogowie?, „Eliksir” 2015, 1, 12–14.
Kozłowska A., Szostak-Węgierek D., Flavonoids – food sources and health benefits, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 2014, 65(2), 79–85.
Gheribi E., Znaczenie związków polifenolowych z owoców i warzyw w dietoterapii miażdżycy, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2013, 4, 149–153.
Kałędkiewicz E., Lange E., Znaczenie wybranych związków pochodzenia roślinnego w diecie zapobiegającej chorobom nowotworowym, „Borgis – Postępy Fitoterapii” 2013, 1, 42–47.
Miktus M., Barwy natury – roślinni sprzymierzeńcy witaminy C, „Żywienie i Zdrowie” 2010, 13(2), 51.
Kmieciak P., Bioflawnoidy – dlaczego są nam potrzebne?, domzdrowia.pl/artykul/bioflawonoidy-dlaczego-sa-nam-potrzebne-1695 (2.01.2018).