Dna moczanowa – jak leczyć i przeciwdziałać

Dna moczanowa – przyczyny

Przyczyną powstawania dny jest podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi, który jest nadmiernie produkowany lub niedostatecznie wydalany. Podagra najczęściej zajmuje stawy, zwłaszcza staw śródstopno-paliczkowy mieszczący się u podstawy dużego palca. W formie zaawansowanej zajmuje również staw skokowy, kolanowy, nadgarstka czy palców. Miejsca te stają się zaczerwienione, obrzęknięte, ograniczone ruchomo, a co najważniejsze – wyjątkowo bolesne. Objawami podagry są nawracające epizody zapalenia stawów pojawiające się zwykle w nocy w wyniku spadku ciepłoty ciała. Napady trwają do kilku godzin i często towarzyszy im wysoka gorączka, osłabienie. Brak podjęcia odpowiedniego leczenia może zwiększać częstotliwość napadów dny, ich intensywność oraz zasięg poprzez atakowanie innych stawów. Bardzo zaawansowana dna moczanowa dodatkowo objawia się w formie tzw. guzków dnawych, które obejmują tkanki miękkie taki jak małżowiny uszne i okolice stawów rąk i stóp.

Czynniki sprzyjające powstawaniu dny moczanowej:

• czynniki genetyczne,
• styl życia: brak odpowiedniej diety – spożywanie produktów bogatych w puryny (związki odpowiedzialne za powstawanie kwasu moczowego) takich jak m.in. tłuste mięsa, podroby, dziczyzna; nadużywanie alkoholu – zwłaszcza piwo oraz silne alkohole zwiększają ryzyko rozwoju dny,
• płeć – mężczyźni chorują częściej niż kobiety,
• wiek – rzadko choroba pojawia się u osób przed 30. rokiem życia, u kobiet pojawia się po menopauzie,
• choroby cywilizacyjne – nadwaga, otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, zaburzenia lipidowe określane mianem zespołu metabolicznego często występują w połączeniu z dną moczanową,
• leki – niektóre leki mogą wpływać na ataki dny jak np. kwas acetylosalicylowy, leki moczopędne,
• odwodnienie,
• niedawny uraz lub operacja,
• łuszczyca,
• zakażenie.

Osoby chorujące na ciężkie choroby, np. nowotwory, również są narażone na dnę moczanową.

Postępowanie w przypadku pojawienia się objawów dny

W przypadku wystąpienia objawów podagry należy pilnie skontaktować się z lekarzem, który oceni, czy dolegliwości faktycznie wskazują na dnę moczanową i zaleci odpowiednią kurację. Osoby cierpiące na podagrę powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza reumatologa. W celu zmniejszenia uciążliwości objawów można robić okłady z lodu oraz usztywnić zajęty staw.

W leczeniu ostrego napadu dny zaleca się stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kolchicyny oraz glikokortykosteroidów. Bardzo istotne jest jak najszybsze rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia!

Dna moczanowa – rozpoznanie

W celu odpowiedniego rozpoznania podagry konieczne jest właściwe różnicowanie jej z innymi chorobami stawów. Kluczowe są informacje związane z czynnikami ryzyka choroby oraz jej przebiegu. W przypadku podejrzenia dny zaleca się wykonanie oznaczenia stężenia kwasu moczowego we krwi (zazwyczaj jest znacznie zwiększone) i dobową utratę kwasu moczowego z moczem. Warto jednak pamiętać o tym, że nawet w trakcie ostrego napadu dny stężenie kwasu moczowego może być na prawidłowym poziomie.

Badanie, które może jednoznacznie potwierdzić rozpoznanie kwasu moczowego, jest to ocena płynu stawowego pod mikroskopem. W tym celu dokonuje się pobrania płynu stawowego z chorego stawu i szuka się w nim kryształów moczanu sodu. Zaletą tego badania jest również możliwość odróżnienia dny moczanowej od tzw. dny rzekomej (odkładanie w stawach kryształów innego rodzaju).

Poza badaniami laboratoryjnymi wykonuje się również zdjęcia rentgenowskie, które pozwalają zlokalizować nadżerki, guzki dnawe oraz zwężenia szczeliny stawowej. Ponadto pomocniczo stosuje się USG stawów.

Sposoby leczenia

Modyfikacja stylu życia:

• dążenie do utrzymania prawidłowej masy ciała,
• wprowadzenie właściwej diety, w której powinny się znaleźć produkty o małej zawartości puryn (związki zwiększające stężenie kwasu moczowego we krwi).

Produkty dzielimy na trzy grupy:

1. produkty o małej zawartości puryn: warzywa (np. bakłażany, papryka, cykoria, kapusta, roszponka, ogórki, marchew, kalarepa, sałata, rzodkiewki, buraki, ziemniaki, pomidory, cukinie, kalafior, seler, szparagi, cebula), owoce (np. jabłka, gruszki, wiśnie, ananas, kiwi, czereśnie, śliwki, truskawki, pomarańcze, banany), przetwory zbożowe (pieczywo razowe, pszenne), ryż, kasze, makarony, mleko i przetwory mleczne, jaja oraz orzechy;
2. produkty o średniej zawartości puryn: wędliny, warzywa strączkowe (np. groszek zielony, ciecierzyca, soja, fasola), mięsa (np. wołowina, jagnięcina, wieprzowina, drób, dziczyzna), dorsz, sandacz, mintaj, szpinak, grzyby, czekolada, kukurydza;
3. produkty o wysokiej zawartości puryn: podroby (np. wątróbki, serca, nerki, ozorki), ryby i przetwory rybne (np. szproty, śledzie, sardynki, tuńczyk, łosoś wędzony, karp ze skórą, makrela wędzona), owoce morza, galarety mięsne, mocne wywary z mięs, konserwy, ikra.

• zadbanie o właściwą podaż płynów, nawet do 3 l dziennie,
• regularna aktywność fizyczna,
• wyeliminowanie alkoholu bądź znacznie ograniczenie,
• zaprzestanie palenia papierosów,
• systematyczna kontrola ciśnienia tętniczego, glukozy oraz lipidów.

Leczenie farmakologiczne a dna moczanowa

 Wprowadzenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego zależy od fazy choroby, w której chory aktualnie się znajduje:

• hiperurykemia jest zazwyczaj bezobjawowa, nie wymaga leczenia farmakologicznego, a jedynie zmian w stylu życia,
• ostre napady dny moczanowej – cel leczenia polega przede wszystkim na jak najszybszym zwalczeniu bólu i innych objawów. Stosuje się najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne i kolchicynę,
• okres międzynapadowy – zaleca się utrzymywanie małego poziomu kwasu moczowego w celu zapobiegania napadom. Sugeruje się stosowanie leków obniżających stężenie kwasu moczowego oraz zmianę stylu życia,
• dna przewlekła – celem postępowania leczniczego jest zahamowanie postępu choroby, a także leczenie jej powikłań. Głównie stosuje się allopurynol, którego zadanie polega na blokowaniu produkcji kwasu moczowego.

Szansa na wyleczenie dny moczanowej

W przypadku wczesnego rozpoznania objawów dny i wprowadzenia odpowiedniego leczenia istnieje możliwość ustąpienia choroby oraz powrotu do zdrowia. Bardzo istotne w leczeniu dny jest wyeliminowanie środowiskowych czynników ryzyka dny (nadwaga, otyłość, nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, brak aktywności fizycznej), nad którymi mamy kontrolę i możemy je zwalczać. Warto mieć na uwadze to, iż nieleczona dna moczanowa może z czasem doprowadzić do niepełnosprawności. Dlatego też miejmy się na baczności!

Magdalena Traczyk, dietetyk

Bibliografia
http://reumatologia.mp.pl/choroby/63788,dna-moczanowa
http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-metaboliczne,dna-moczanowa--podagra----przyczyny--objawy--leczenie--dieta,artykul,1580082.html
http://dieta.mp.pl/lista/113762,produkty-zalecane-osobom-z-dna-moczanowa
Zimmermann-Górska I., Dna moczanowa, „Reumatologia” 2006, 44, 2, 61–62.
Gińdzieńska E, Sierakowski S, Domysławska I, Dna moczanowa – aktualne spojrzenie na diagnostykę i leczenie, „Reumatologia” 2010; 48, 6, 425–428.