Herbata oczyszczająca. Jakie zioła powinny znaleźć się w jej składzie?

Działanie skrzypu polnego

Skrzyp polny (z łac. Equisetum arvense L.) to bylina należąca do rodziny skrzypowatych (z łac. Equisetaceae). Zioło to zawiera między innymi polifenole, saponiny, związki mineralne, kwasy organiczne i sterole roślinne. Jednak najważniejsze są bioaktywne flawonoidy. To one w największej mierze odpowiadają za działanie przeciwutleniające skrzypu polnego, czyli usuwające szkodliwe wolne rodniki i chroniące przed chorobami nowotworowymi. Oprócz flawonoidów roślina ta zawiera dużą ilość krzemionki. Pierwiastek ten odpowiada za budowę kości, dobry wygląd skóry, paznokci i włosów, a także zapewnia elastyczność naczyń krwionośnych i chroni je przed odkładaniem się w nich związków tłuszczowych.

Znaczenie mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski (z łac. Taraxacum officinale) prawdopodobnie wywodzi się z Europy, skąd został rozpowszechniony na innych kontynentach. Mniszek lekarski słynie z wielu działań prozdrowotnych. Przede wszystkim przypisuje mu się właściwości antyoksydacyjne ze względu na bardzo dużą ilość polifenoli. Jednak oprócz nich zawiera także alkaloidy, steroidy, terpenoidy, glikozydy, cukry redukujące i taniny, które również wykazują możliwości przeciwutleniające. Mniszek lekarski działa również hepatoprotekcyjnie, czyli chroni komórki wątroby przed stanami zapalnymi i chorobowymi. Ponadto obniża stężenie cholesterolu i frakcji LDL we krwi przy jednoczesnym zwiększeniu HDL i enzymów antyoksydacyjnych. Roślina ta wykazuje także silne działanie przeciwbakteryjne. Jej ekstrakty w odpowiednich stężeniach bez problemu hamują rozwój między innymi komórek gronkowca złocistego Escherichia coli czy Salmonelli. Mniszek lekarski wykazuje także działania przeciwzapalne i antynowotworowe.

Właściwości fiołka trójbarwnego

Fiołek trójbarwny (łac. Viola tricolor) popularnie nazywany jest bratkiem. Znajduje się głównie na terenach wschodniej Europy. W swoich korzeniach akumuluje metale ciężkie z powietrza takie jak kadm czy ołów. Największe znaczenie prozdrowotne mają zioła pozyskane z fiołka. Działają one delikatnie moczopędnie i napotnie. Według badań stanowią naturalną pomoc w leczeniu miażdżycy. Usprawniają również proces przemiany materii. Związki czynne, które występują w roślinie i odpowiadają za jej korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu to przede wszystkim flawonoidy i pochodne kwasu salicylowego. Z pierwszej grupy w największych ilościach w bratku występuje rutozyd, O-glikozydy, kwercetyny oraz C-glikozydy takie jak witeksyna, saponaretyna, orientyna, izoorientyna.

Zalety lubczyku

Lubczyk ogrodowy (z łac. Levisticum officinale) jest byliną należącą do rodziny selerowatych. Jest jedną z roślin o największej ilości związków fenolowych. Występuje w niej kwas anyżowy, cynamonowy, ferulowy, gentyzynowy, ρ-kumarowy i syryngowy. Głównie dzięki tym składnikom lubczyk wykazuje silne działanie bakteriobójcze. Z badań wynika, że najlepiej wśród innych przypraw hamuje rozwój Escherichia coli oraz Staphylococcus aureus, znanego też jako gronkowiec złocisty. Przeciwdziała też rozwojowi grzybów z gatunku Candida albicans.

Korzystne działanie hibiskusa

Pełna nazwa tej rośliny to hibiskus szczawiowy. Kwiat hibiskusa (z łac. Hibisci sabdariffae flos) jest bogatym źródłem kwasów organicznych takich jak cytrynowy i jabłkowy. Oprócz nich zawiera również flawonoidy, antocyjany, polisacharydy, pektyny, związek protokatechowy, pektyny oraz olejki eteryczne. Liczne doświadczenia pokazują, że spożywanie tej części opisywanej rośliny zmniejsza ciśnienie krwi w zależności od ilości spożycia składnika.

Badania przeprowadzone w 2014 roku udowodniają, że codzienne picie ekstraktu z płatków skutecznie obniża zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe i działa na równym poziomie co leki blokujące enzym konwertazy angiotensyny II. Dodatkowo inne doświadczenia wykazują korzystny wpływ kwiatów hibiskusa na profil lipidowy poprzez zmniejszenie frakcji cholesterolu LDL, zwiększenie HDL i obniżenie poziomu trójglicerydów. Działają również hamująco na proces miażdżycowy. Ponadto przypisuje się im działanie moczopędne, relaksujące, uspokajające, przeciwzapalne, hepatoprotekcyjne. Używane są także w lekach na kaszel i anginę.

Moc imbiru i kory cynamonowca

Imbir lekarski (z łac. Zingiber officinale Rosc.) uprawiany jest w Chinach, Japonii, Indiach, Australii, zachodniej Afryce oraz na Haiti, Barbados i Tajwanie. Jego działanie przeciwzapalne wykorzystywane jest w przypadku problemów ze stawami i oskrzelami. Dodatkowo imbir wspomaga pracę przewodu pokarmowego, prowadzi do produkcji żółci. Przypisuje mu się również profilaktyczny wpływ w przypadku choroby lokomocyjnej. Łagodzi mdłości i zapobiega wymiotom u pacjentów po narkozie i chemioterapii. Jest dobrym środkiem przeciwbólowym. Zapobiega migrenom. Chroni przed wirusami, bakteriami i zakażeniami grzybiczymi. Obniża poziom cholesterolu we krwi i jego złą frakcję LDL.

Imbir znany jest ze swoich właściwości przeciwutleniających, czyli niszczących wolne rodniki. Jego najważniejszym składnikiem jest olejek eteryczny zawierający węglowodory seskwiterpenowe, takie jak zingiberen, kurkumen i b-bisabolen. Dodatkowo przyprawa ta zawiera aldehydy, alkohole i liczne związki monoterpenowe. Za właściwości prozdrowotne rośliny w głównej mierze odpowiadają gingerole i kwas askorbinowy, czyli witamina C.

Kora cynamonowca najczęściej pozyskiwana jest z dwóch gatunków drzew, czyli cynamonowca cejlońskiego (z łac. Cinnamomum zeylanicum) oraz wonnego (z łac. Cinnamomum cassia). Słynie głównie z tego, że jest ważnym uzupełnieniem diety osób cierpiących na cukrzycę typu 2 ze względu na swoje właściwości związane z usprawnieniem metabolizmu węglowodanów, co wpływa na obniżenie poziomu cukru we krwi. Z badań wynika, że odpowiedzialny jest za to bioflawonoid MHCP, który działa w sposób podobny do insuliny poprzez aktywację receptorów tego hormonu i zwiększenie ich wrażliwości. W skład kory cynamonowca wchodzą również w 75% aldehyd cynamonowy, ale także benzoesowy, dihydrocynamonowy, octan cynamylu, kuminol i eugenol o najlepiej udowodnionym działaniu odkażającym.

Plusy yerba mate i zielonej herbaty

Yerba mate (z łac. Ilex paraguariensis), czyli suszone liście i patyczki ostrokrzewu paragwajskiego, który uprawiany jest głównie w krajach Ameryki Południowej. Napar ten znany jest na całym świecie ze względu na bogactwo związków przeciwutleniających. Prowadzone są liczne badania związane z jego wpływem na zahamowanie proliferacji komórek rakowych w organizmie człowieka oraz złagodzeniu objawów chorób serca.

Napary z yerba mate są źródłem takich związków czynnych jak kofeina, katechiny, saponiny, kwas chlorogenowy, nikotynowy, pantotenowy, ursolowy, chlorofil, cholinę, rutynę, taninę, teobrominę, teofilinę. To dzięki tym substancjom opisywany susz roślinny szczyci się szerokimi właściwościami antyoksydacyjnymi, antybakteryjnymi czy obniżaniem poziomu glukozy we krwi. Ułatwiają również obniżenie masy ciała osobom z otyłością przez polepszenie metabolizmu lipidów w organizmie.

Herbata zielona z kolei zawiera w swoim naparze duże ilości związków polifenolowych z grupy flawanoli i flawanoidów, proantocyjanidyny oraz kwasy fenolowe. Jednym z najbardziej istotnych składników są katechiny, w tym epikatechina, galusan epikatechiny, epigallokatechina oraz galusan epigallokatechiny. Związki te odpowiadają za właściwości antyoksydacyjne. Ograniczają powstawanie wolnych rodników, chronią przed procesami nowotworowymi. Opóźniają procesy starzenia się organizmu. Wpływają korzystnie na pracę układu nerwowego. Dodatkowo zapobiegają rozwojowi miażdżycy naczyń wieńcowych serca. Wiąże się to również z wysoką zawartością witaminy C w opisywanej herbacie. Ponadto związki czynne w naparze działają również przeciwzapalnie.

Badania wykazały również, że na skutek wpływu polifenoli na wchłanianie substancji w przewodzie pokarmowym dochodzi do zahamowania odkładania tkanki tłuszczowej, co w efekcie końcowym zapobiega otyłości i pozwala znormalizować masę ciała. Największy wpływ na ten proces przypisuje się katechinom.

Zbawienne działanie siemienia lnianego

Prozdrowotny wpływ siemienia lnianego znany jest już od wieków. Działa osłonowo na błony śluzowe jelit i wzmaga ich perystaltykę. Przypisuje mu się również właściwości przeciwzapalne. Zwiększa odporność organizmu. Wpływa na zmniejszenie cholesterolu i cukru we krwi. Jest świetnym źródłem dużej ilości witamin, takich jak B1, B6, E, i minerałów, w szczególności magnezu, żelaza i kwasu foliowego. Wszystkie te składniki wpływają bardzo pozytywnie na układ hormonalny kobiet, szczególnie w okresie menopauzalnym (łagodzi objawy). Z kolei w wieku rozrodczym zwiększa płodność. U mężczyzn z kolei prowadzi do zahamowania rozwoju nowotworu prostaty.

Siemię lniane stosuje się w różnych celach. Do najpopularniejszych należy chęć redukcji masy ciała, choroby dróg oddechowych, problemy żołądkowe lub biegunki. Napar z opisywanej substancji będzie również świetnie łagodził choroby skórne związane z łuszczycą, półpaścem lub czyrakami.

Znaczenie skórki pomarańczowej

Mimo wzrostu popularności skórka pomarańczowa nadal jest składnikiem mocno niedocenianym. Jest ona świetnym źródłem flawonoidów, a w szczególności hesperydyny, która korzystnie wpływa na metabolizm lipidów w organizmie. Nie tylko obniża poziom cholesterolu we krwi, ale także ułatwia usuwanie z organizmu tłuszczów i zgromadzonych w nich metali ciężkich i toksyn. Skórka pomarańczowa bogata jest także w pektyny, czyli inaczej mówiąc, błonnik. Pozwala on obniżyć poziom cukru we krwi i pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit. Nie można też zapominać o witaminach, które znajdziemy w tym produkcie, a przede wszystkim o witaminie C, która jest niezwykle cennym antyoksydantem.

Podsumowanie, czyli czy picie odpowiednich herbat oczyszczających ma sens?

Herbata oczyszczająca będzie odpowiednio spełniać swoją funkcję, jeśli będzie w składzie zawierać produkty będące źródłem związków fenolowych ze względu na ich właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i chroniące przed rozwojem chorób nowotworowych. Polifenole, walcząc z wolnymi rodnikami, wpływają prozdrowotnie na funkcjonowanie całego organizmu. Pomagają też w regulacji metabolizmu lipidów, węglowodanów, a dodatkowo chronią przed toksynami i innymi szkodliwymi substancjami.

Warto przyjrzeć się nie tylko atrakcyjnemu opakowaniu i cenie, ale również składowi. Jeżeli wybrany przez nas produkt będzie zawierał tylko niektóre z wymienionych powyżej składników, zazwyczaj też w małych ilościach, nie pozwoli nam to dostarczyć do organizmu odpowiedniej ilości bioaktywnych fenoli. Warto więcej zainwestować w herbatę, która będzie zawierać wszystkie rośliny nas interesujące. Tylko wtedy jej stosowanie przyniesie nam prozdrowotne korzyści.

mgr Alicja Olszówka
Dietetyk kliniczny, edukator w cukrzycy

Bibliografia
Gonzalez de Mejia E. et al., Yerba mate tea (Ilex paraguariensis): Phenolix, antioxidant capacity in vitro inhibition of colon cancer cel proliferation, „Journal of Functional Foods” 2010, 2(1), 23–34.
Eucideles Cardozo L., Morand Ch., Interest of mate (Ilex paraguariensis A. St.-Hil.) as a new natural functional food to preserve human cardiovascular health- A review, „Journal of Functional Foods” 2016, 21, 44–54.
Heck C.I., De Mejia E.G., Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, „Journal of Food Science” 2007, 72(9), 138–151.
Kuźnicki D., Antyoksydanty i środki obniżające poziom cholesterolu zawarte w surowcach roślinnych wykazujące działanie przeciwmiażdżycowe, „Postępy Fitoterapii” 2006, 4, 206–212.
Lis B., Grabek-Lejko D., Mniszek lekarski (Taraxacum officinale). Potencjalne właściwości prozdrowotne, „Nauka. Przyroda. Technologie” 2016, 10(3), 1–15.
Newerli-Guz J., Pych M., Właściwości przeciwutleniające imbiru (Zingiber officinale Roscoe), „Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2012, 73, 28–33.
Orzeszko-Rywka A., Rochalska M., Chamczyńka M., Ocena przydatności olejków roślinnych do zaprawiania nasion wybranych roślin uprawnych, „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2010, 55(4), 36–41.
Piekut J., Ocena wybranych ekstraktów roślin przyprawowych pod względem ich właściwości przeciwdrobnoustrojowych oraz zawartości fenolokwasów, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 2017, 588, 102–111.
Przygoiński K. et al., Ocena aktywności przeciwutleniającej ziela skrzypu polnego, „Bromatologia, Chemia i Toksykologia” 2012, 45(3), 507–512.
Rzepa M., Cukrzyca i wspomaganie jej leczenia środkami pochodzenia roślinnego, Wrocław 2008.
Wykurz P., Muszyńska B., Phytotheraphy as an alternative method to suport treatment of hypertension, „Medicina Internacia Revuo” 2017, 108(3), 202–215.
Cudowne siemię lniane. Zastosowanie i właściwości zdrowotne, bonavita.pl/cudowne-siemie-lniane-zastosowanie-i-wlasciwosci-zdrowotne (23.02.2018).
Skórka pomarańczowa i jej właściwości, krokdozdrowia.com/skorka-pomaranczowa-i-jej-wlasciwosci/ (23.02.2018).
Kuta E., Fiołek trójbarwny, https://www.researchgate.net/profile/Elzbieta_Kuta/publication/292965176_Fiolek_trojbarwny_-_Viola_tricolorEnter_title/links/56b2532508ae56d7b06cb661.pdf (23.02.2018).
Całka J., Zasadowski A., Juranek J., Niektóre aspekty leczniczego działania zielonej herbaty, researchgate.net/profile/Judyta_Juranek2/publication (23.02.2018).