Naczyniak – przyczyny, rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie

 Co to jest naczyniak?

Naczyniaki krwionośne (ang. hemangioma) to grupa łagodnych nowotworów wywodzących się z komórek naczyń krwionośnych. Pierwszy przypadek naczyniaka został opisany w 1843 roku przez Listona. Charakteryzują się one szybkim podziałem komórek śródbłonka naczyń krwionośnych i komórek układu odpornościowego mastocytów. Naczyniaki są najczęstszymi łagodnymi nowotworami wieku dziecięcego i występują u od 10 do 12 proc. niemowląt, częściej u kobiet niż u mężczyzn (stosunek 6:1). Liczba incydentów naczyniaków maleje wraz z wiekiem. Naczyniaki pojawiają się tuż po porodzie i w większości przypadków zanikają samoistnie do 12 roku życia.
Naczyniaki mogą tworzyć się w tkankach miękkich jak skóra, błona śluzowa i mięśnie. Najczęściej są zlokalizowane w obrębie głowy i okolicy szyi, rzadziej w obrębie kończyn i tułowia. Jednak naczyniaki mogą pojawiać się również w każdej tkance, która jest ukrwiona.

Naczyniaki mogą występować w tkankach innych niż skóra jak:

• wątroba,
• trzustka,
• śledziona,
• przewód pokarmowy,
• centralny układ nerwowy,
• pęcherz moczowy,
• płuca,
• śledziona,
• węzły chłonne.

Naczyniak – rodzaje

Naczyniaki można podzielić ze względu na fazę rozwoju, w której się znajdują, lokalizację (np. naczyniaki skórne, wątrobowe) lub strukturę.

W rozwoju naczyniaków można wyróżnić dwie fazy:

• proliferacji, faza trwająca od 6 do 18 miesięcy, podczas której zwiększa się znacznie masa naczyniaka, zmiany przybierają kolor żywo czerwony,
• inwolucji, faza ta rozpoczyna się po fazie proliferacji, charakteryzuje się zamieraniem komórek, spowolnieniem wzrostu i stopniowym zanikaniem naczyniaka.

Naczyniaki krwionośne można podzielić również ze względu na strukturę:

• naczyniaki płaskie, które nie wystają poza linię skóry, naczyniaki takie mają płaski i nieregularny kształt, występują najczęściej na twarzy i karku,
• naczyniaki jamiste, które są zmianą o charakterze wyniosłego guza lub mogą występować podskórnie, naczyniak tego typu rośnie razem z dzieckiem, najczęściej są umiejscowione na twarzy i owłosionej skórze głowy,
• naczyniaki gwiaździste, które powstaje w wyniku podziałów komórek pochodzących z najdrobniejszych naczyń krwionośnych, naczyniaki tego typu mają postać drobnych guzków rozmieszczonych wzdłuż naczyń, tworząc kształt gwiazdy, najczęściej występują na tułowiu i twarzy.

Jak już zostało wspomniane, naczyniaki mogą powstawać również poza skórą. Naczyniak krwionośny wątroby jest najczęstszym nowotworem niezłośliwym wykrywanym przypadkowo w badaniu USG. Występuje u 2 do 5 proc. dorosłych i u większości osób nie wymaga leczenia.
Naczyniaki wątroby są prawdopodobnie wrażliwe na estrogeny, dlatego u kobiet korzystających z teorii hormonalnej podczas menopauzy naczyniaki mogą się powiększać. Podobnie u kobiet w ciąży i stosujących tabletki antykoncepcyjne.

Naczyniak – przyczyny

Przyczyny powstawia naczyniaków nie zostały do końca poznane. Podejrzewa się, że jedną z przyczyn mogą być zaburzenia genetyczne i produkcja nieprawidłowych białek w komórkach naczyń. W następstwie dochodzi do nadmiernego i niekontrolowanego rozrostu tkanki.

Naczyniak – objawy

Naczyniaki mają postać czerwonych punktów o wielkości od kilku milimetrów nawet do kilkunastu centymetrów. W pierwszej fazie tuż po porodzie mogą przypominać niewielkie znamiona, które następnie szybko rosną. Naczyniaki tworzące się w głębszych warstwach skóry mają kolor sinoniebieski.

Naczyniaki skórne zwykle nie dają żadnych objawów, jednak jeśli znajdują się w miejscach narażonych na urazy mechaniczne, mogą pękać i obficie krwawić. W konsekwencji może dochodzić do ich zakażenia, bolesności oraz powstawania blizn. Zanikłe naczyniaki w połowie przypadków pozostawiają po sobie blizny lub „pajączki naczyniowe”.

W rzadkich przypadkach, jeśli naczyniak jest umiejscowiony we wrażliwych okolicach, może dochodzić do problemów z widzeniem i słyszeniem czy oddychaniem u dziecka.

Naczyniaki mogą być po prostu łagodnymi zmianami nowotworowymi lub być konsekwencją poważniejszych chorób o podłożu genetycznym jak:

• Zespół Klippla-Trénaunaya,
• Zespół Sturge'a i Webera,
• Zespół von Hippla i Lindaua.

Naczyniak – diagnostyka

Diagnostyka skórnych naczyniaków nie wymaga użycia specjalnych badań. Lekarz ocenia ich obecność na podstawie wywiadu z pacjentem i badania fizykalnego.

Do diagnozowania naczyniaków znajdujących się w narządach wewnętrznych wykorzystuje się metody obrazowe jak rezonans magnetyczny ze środkiem cieniującym, tomografię komputerową (TK), ultrasonografię (USG), scyntygrafię czy angiografię. Najmniej inwazyjnym, szybkim i prostym badaniem jest USG.

Naczyniak – leczenie

Każdy nawet najmniejszy naczyniak wymaga konsultacji z lekarzem. Przed wdrożeniem leczenia lekarz rozważa różne czynniki jak rozmiar czy umiejscowienie naczyniaka.

Glikokortykosteroidy w wybranych przypadkach, np. naczyniaków wykazujących bardzo szybki wzrost, mogą być zaaplikowane bezpośrednio w zmianę, aby zahamować jej wzrost i wyciszyć stan zapalny.

Terapia laserowa i zamrażanie ciekłym azotem są wskazane w przypadku, kiedy naczyniak skórny nie wchłonie się po porodzie i stanowi defekt estetyczny.

Naczyniaki skórne znajdujące się we wrażliwych miejscach jak oczodoły lub narządy wewnętrzne wymagają interwencji chirurgicznej wtedy, kiedy są zbyt duże, powodują ból i ucisk narządów oraz pojawia się ryzyko ich krwawienia.

Naczyniaki skórne mogą być również leczone farmakologiczne. Tymolol jest nieselektywnym lekiem blokujący receptory beta-adrenergiczne. Jest stosowany w postaci żelu aplikowanego bezpośrednio na naczyniaka. Inny lek z tej samej grupy, czyli propranolol, stosuje się doustnie. Terapia propranololem jest uważana za bezpieczną i stanowi obecnie pierwsza linię leczenia. Działanie leków blokujących receptory beta-adrenergiczne na naczyniaki nie zostało do końca poznane. Prawdopodobnie leki wpływają na obkurczenie naczyń krwionośnych i w następstwie powodują zmniejszenie masy guza.

mgr Karolina Karabin
Biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny

Bibliografia
Bruckner A.L., Frieden I.J., Hemangiomas of infancy, „Journal of the American Academy of Dermatology” 2003, 48(4), 477–493.
Szczekik A., Choroby wewnętrzne, Kraków 2005.
Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, red. Jabłońska S., Majewski S., Warszawa 2010.
Chinnadurai S. et al., Pharmacologic Interventions for Infantile Hemangioma: A Meta-analysis. „Pediatrics” 2016, 2015–3896.
http://www.naczyniaki.com (24.11.2017)
Gromkowska M. et al., Zastosowanie propranololu w leczeniu naczyniaków u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2011, 7(3), 208–211.