Co jest zatem przyczyną powstawania refluksu?
Przyczyna powstawania choroby związana jest z przełamaniem naturalnej bariery antyrefluksowej. Dochodzi do zaburzenia czynności motorycznej LES, czyli dolnego zwieracza przełyku, tworzącego przegrodę między przełykiem a żołądkiem. W wyniku tej nieprawidłowości następuje nadmierna ilość przejściowych relaksacji dolnego zwieracza przełyku, zwiększając tym samym epizody refluksu prowadzące do choroby refluksowej. Wśród innych czynników sprzyjających powstawaniu GERD wymienia się także upośledzone opróżnianie żołądka, zmniejszony klirens przełykowy, opóźnione oczyszczanie przełyku, otyłość, ciążę, stosowanie leków obniżających ciśnienie dolnego zwieracza przełyku czy obecność przepukliny wślizgowej rozworu przełykowego przepony. Do czynników zwiększających ryzyko zapadalności na chorobę refluksową zalicza się także nieprawidłowy styl życia oraz sposób odżywiania. Warto zastanowić się nad swoim trybem życia, gdyż wprowadzenie odpowiednich zmian z pewnością przyczyni się do złagodzenia objawów oraz ochroni przed rozwojem powikłań.
Leczenie zachowawcze refluksu żołądkowo-przełykowego dotyczące modyfikacji stylu życia obejmuje tak istotne aspekty jak:
- dążenie do normalizacji masy ciała. Dowiedziono, iż nadwaga i otyłość przyczyniają się do wzrostu ciśnienia śródżołądkowego ze względu na zmiany anatomiczne w jamie brzusznej. Nadprogramowe kilogramy mogą tym samym zwiększyć ryzyko rozwoju przepukliny rozworu przełykowego przepony;
- przyjmowanie właściwej pozycji w czasie snu. W nocy następuje rozluźnienie LES oraz spowolnienie klirensu przełykowego. Osoby cierpiące na refluks przełykowy powinny unieść wezgłowie łóżka (o 15–20 cm), gdyż uzyskanie w ten sposób pozycji półleżącej w czasie snu czy odpoczynku może mieć znaczący wpływ na zmniejszenie uporczywych dolegliwości;
- unikanie pozycji leżącej przez ok. 3 godziny po spożytym posiłku (zwłaszcza obfitym);
- nie wykonywanie pracy w pozycji zgiętej;
- unikanie noszenia mocno zaciśniętych pasków, obcisłej bielizny czy odzieży;
- zaprzestanie palenia papierosów. Ten niekorzystny nawyk osłabia ciśnienie LES, prowadząc do znacznego zwiększenia liczby epizodów refluksu oraz wydłużenia oczyszczania przełyku z kwaśnej treści;
- zapobieganie sytuacjom stresowym. Stres nie jest zaliczany do bezpośrednich czynników wywołujących refluks, jednak może zaostrzać jego objawy;
- unikanie alkoholu. Spożywanie napojów alkoholowych powoduje obniżenie napięcia LES, zaburzenie motoryki przełyku oraz opróżniania żołądka, co z kolei sprzyja cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku;
- nie podejmowanie zbyt intensywnych ćwiczeń fizycznych. Osoby predysponowane do refluksu powinny pamiętać, iż aktywność o wysokiej intensywności wykonywana bezpośrednio po posiłku sprzyja powstawaniu objawów refluksu. Przy tym nie oznacza to, że w ogóle nie powinniśmy uprawiać sportu. Wręcz przeciwnie, umiarkowana aktywność chroni przed rozwojem refluksu.
Czego nie jeść, a co owszem?
Oprócz modyfikacji stylu życia zaleca się zmianę nawyków żywieniowych, gdyż niezwykle istotnym czynnikiem w chorobie refluksowej jest wdrożenie właściwej diety. Niektóre pokarmy mogą nasilać odczuwanie bólu oraz zgagi poprzez stymulowanie receptorów nerwów czuciowych w błonie śluzowej. Dokuczliwe objawy pojawiają się w przypadku spożycia pokarmów kwaśnych oraz tych, które prowadzą do pobudzenia wydzielania kwasu solnego w żołądku. Dlatego też osoby z GERD powinny bezwzględnie wykluczyć z diety:
- potrawy kwaśne, ostre, pikantne, marynowane i wędzone;
- owoce cytrusowe oraz soki z tych owoców;
- warzywa cebulowe, fasolę, brukselkę, kapustę, pomidory;
- słodycze (torty, bita śmietana), czekoladę, wyroby czekoladowe i kakao;
- kawę naturalną, mocną herbatę, napar z mięty, napoje gazowane, alkohol;
- produkty z mąki z wysokiego przemiału;
- tłuste sery topione i żółte;
- tłuste wędliny oraz podroby, boczek, tłuste mięsa, tłusty drób;
- potrawy smażone, słone, z dużą ilością sosów;
- zupy na wywarach z kości, mięsa i grzybów;
- proszek do pieczenia ciast, kostki bulionowe.
Osobom cierpiącym na refluks przełykowy zaleca się wprowadzenie w życie diety łatwostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Rekomendacje dietetyczne obejmują częstsze spożywanie posiłków, nawet 5–6 razy w ciągu dnia, niewielkich objętościowo, o stałych porach. Posiłki obfite w porównaniu do małych porcji mogą rozciągać żołądek, prowadząc do zarzucania treści żołądkowej. Ponadto posiłki powinny być spożywane w spokojnej, miłej atmosferze, bez pośpiechu. Zbyt szybkie tempo konsumowania może przyczynić się do połykania większej ilości powietrza, co może z kolei nasilać objawy choroby refluksowej. Korzystne działanie w leczeniu refluksu zaobserwowano również po spożyciu chudego mleka, napojów mlecznych i wody. Płyny te działają neutralizująco na kwaśną zawartość przełyku oraz oczyszczają go z kwasu solnego. Nie należy również zapominać o tym, aby temperatura potraw była umiarkowana – pomoże to nie doprowadzić do podrażnienia przełyku. Ze względu na to, iż w pozycji leżącej utrudnione jest oczyszczanie przełyku z kwaśnej treści pokarmowej, zaleca się, aby ostatni posiłek spożywać nie później niż 3–4 godzin przed pójściem spać.
Odpowiedni tryb życia oraz zdrowa dieta to podstawy profilaktyki choroby refluksowej, podobnie jak sposoby postępowania w przypadku pojawienia się już dolegliwości. Stosowanie się do powyższych zaleceń bez wątpienia przyczyni się do poprawy naszego stanu zdrowia.
Magdalena Traczyk, dietetyk
Bibliografia
Dudkowiak R., Poniewierka E., Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku, „Fam Med Primary Care Rev” 2012, 14(4), 586–591.
Śmiechawska M., Cugowska M., Rola żywności i żywienia w chorobie refluksowej, „Bromat. Chem. Toksykol.” 2011, 44(3), 298–304.
Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2009.
Jarosz M., Praktyczny Podręcznik Dietetyki, Warszawa 2010.
Komentarze