Czym jest nutrigenomika?
Wiemy jednak, że każdy człowiek różni się reakcją na wszystko, co go otacza, w tym na składniki diety, co jest wynikiem różnic w materiale genetycznym. Naukowcy identyfikują coraz więcej genów odpowiedzialnych za poszczególne choroby. Składniki żywności, którą spożywamy, mają zdolność wpływania na ekspresję niektórych genów, z drugiej strony jednak nasz materiał genetyczny decyduje o zapotrzebowaniu i przyswajalności składników pokarmowych, witamin i minerałów. Bardzo dynamicznie rozwijająca się wiedza poskutkowała powstaniem nowej gałęzi nauki o genetyce i żywieniu zwanej nutrigenomiką. Jest to dziedzina badająca wpływ diety na profil genetyczny człowieka, która być może w niedalekiej przyszłości będzie wykorzystywać testy genetyczne określające predyspozycje do powstania chorób. Obecność genu odpowiedzialnego za daną chorobę nie determinuje jeszcze tego, czy ta choroba się ujawni, czy nie. Wiele chorób takich jak choroby serca, neurologiczne, niektóre nowotwory rozwija się dopiero wówczas, gdy geny za nie odpowiedzialne są uaktywnione przez czynniki środowiskowe, m.in. składniki diety. Makro- i mikroelementy z pożywienia mogą wpływać na ekspresję genów, działając bezpośrednio na DNA lub pośrednio - kontrolując sekrecję niektórych hormonów (hormony tarczycy, glikokortykoidy, glukagon czy insulina).
Nutrigenomika a ekspresja genów i jak to się ma do diety?
Ostatnie wyniki badań wykazały, że prawie wszystkie składniki żywności wpływają na regulację ekspresji genów (kwasy tłuszczowe, cholesterol, glukoza oraz ich metabolity). Dobrym przykładem są fitoestrogeny, grupa związków należąca do flawonoidów. Ich budowa przypomina budowę hormonów steroidowych. Mają one wpływ na regulację genów związanych z gospodarką hormonalną (dlatego też panie w okresie menopauzy powinny zażywać preparaty zawierające izoflawony sojowe łagodzące dolegliwości tego okresu). Powszechnie znane są związki o charakterze antyutleniaczy (np. polifenole, występujące w dużych ilościach w zielonej herbacie), które uczestniczą w regulacji ekspresji genów związanych z transformacją nowotworową, regulacją cyklu komórkowego i procesu apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórki), a także z odtruwaniem organizmu. Takich przykładów jest znacznie więcej. Ciągle trwają badania, które zidentyfikują kolejne geny predyspozycji do pewnych schorzeń. W przyszłości będą mogły powstać zalecenia dostosowane do profilu genetycznego konkretnej osoby, łącznie z bardziej precyzyjnym określeniem ilości składników odżywczych, na które dana osoba będzie miała zapotrzebowanie w związku z jej profilem genetycznym. Nutrigenomika daje ogromne możliwości, gdyż w przyszłości pozwoli na lepszą profilaktykę i leczenie wielu chorób dietozależnych.
Justyna Jessa, dietetyk
Komentarze