Witamina B6 – rola w organizmie
Witamina B6 jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Została odkryta w 1934 roku. Występuje w trzech postaciach takich jak pirydoksyna, pirydoksal oraz pirydoksamina. Jest zaangażowana w ponad 100 reakcjach katalizowanych przez enzymy. Uczestniczy w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Jest niezbędna do syntezy hormonów takich jak serotonina (działająca antydepresyjnie) czy adrenalina (odgrywająca kluczową rolę w sytuacjach stresowych), które mają wpływ na prawidłowe działanie układu nerwowego.
Oddziałuje także na glikogenezę – syntezę glikogenu będącego m.in. paliwem dla pracujących mięśni oraz glikogenolizę – rozkład glikogenu w mięśniach. Witamina B6 jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania błon i wzrostu. Może odgrywać rolę w regeneracji krwinek czerwonych i prawidłowym działaniu układu odpornościowego – uczestniczy w tworzeniu przeciwciał. Bierze udział w przekształceniu tryptofanu do niacyny – witaminy B3 odpowiedzialnej m.in. za prawidłowe funkcjonowanie mózgu, syntetyzowanie hormonów płciowych.
Witamina B6 ma wpływ na ciśnienie krwi oraz pracę serca. Obniża także poziom homocysteiny, która uważana jest za czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Jest to bardzo ważne, ponieważ choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce – około 48% zgonów.
Zapasy witaminy B6 w organizmie człowieka wynoszą około 40–250 mg. Jej największe ilości występują w mięśniach (około 80%), około 10% znajduje się w wątrobie i kolejne 10% w innych tkankach.
Źródła witaminy B6
Witamina B6 nie akumuluje się w organizmie człowieka i jest wydalana z moczem. Oznacza to, że musi być systematycznie dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem. Jest szeroko rozpowszechniona w artykułach spożywczych – występuje zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych.
Do źródeł witaminy B6 można zaliczyć zielone warzywa liściaste (szpinak, kapusta), kiełki i otręby pszenne, nasiona roślin strączkowych, orzechy (szczególnie włoskie), mięso, ryby, mleko i jaja. W produktach spożywczych pochodzenia roślinnego występuje bardziej stabilna forma witaminy B6. Natomiast w produktach pochodzenia zwierzęcego występuje forma bardzo wrażliwa na działanie wysokiej temperatury i światła UV. Przechowywanie mleka w przezroczystej szklanej butelce wystawionej na działanie promieni słonecznych prowadzi do straty około 50% witaminy B6 w ciągu kilku godzin. Podczas smażenia mięsa może dojść do strat sięgających 40%.
Zawartość witaminy B6 może zmniejszyć się w warzywach i owocach podczas mrożenia nawet o 15–70%, z kolei przemiał zbóż może doprowadzić do strat sięgających 50–90%. Można przyjąć, że straty witaminy B6 w diecie typu zachodniego wynoszą około 20%.
Witamina B6 jest także syntetyzowana przez florę bakteryjną przewodu pokarmowego i dosyć szybko wchłaniana na całej długości jelita cienkiego. Wchłanianie tej witaminy wspomagają witamina B1 (tiamina), witamina B2 (ryboflawina), witamina B5 (kwas pantotenowy), witamina H (biotyna), witamina C, a także magnez i cynk.
Witamina B6 – zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na witaminę B6 jest zależne m.in. od wieku, płci i stanu fizjologicznego organizmu. Badania wykazały, że ilością odpowiednią jest dostarczenie z dietą 0,9–1,3 mg witaminy B6. Zapotrzebowanie na ten związek zależy także od ilości spożytego białka – osoby będące na diecie bogatobiałkowej powinny spożywać większe ilości witaminy B6. Za optymalny stosunek przyjmuje się 0,02 mg witaminy/g spożytego białka. Kobiety w ciąży, karmiące oraz stosujące środki antykoncepcyjne również powinny zwrócić większą uwagę na jej odpowiednią podaż.
Witamina B6 – skutki niedoboru
Ze względu na syntezę witaminy B6 przez florę bakteryjną jej niedobór stwierdza się niezwykle rzadko. Zbyt niska podaż witaminy B6 ma wpływ na syntezę białek, kwasów nukleinowych, hemoglobiny, hormonów, a także na funkcjonowanie układu odpornościowego.
O niedoborze witaminy B6 może świadczyć pobudliwość nerwowa, zmiany na skórze, wypadanie włosów, drętwienie rąk i stóp, potliwość, podatność na infekcje, a także niedokrwistość i depresja. Niski poziom witaminy B6 uznawany jest za czynnik ryzyka nawracającej postaci zakrzepicy żylnej lub zakrzepów. Może także powodować kamicę nerkową i zwiększać ryzyko choroby nowotworowej. Większość objawów niedoboru witaminy B6 jest niespecyficzna, a jej niedobór często łączy się z niedoborami innych witamin z grupy B.
Niedobór witaminy B6 występuje zazwyczaj u:
– noworodków karmionych mieszankami mlecznymi;
– osób w podeszłym wieku, zwłaszcza powyżej 75. roku życia;
– alkoholików;
– kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne;
– chorych na gruźlicę leczonych izoniazydem.
Skutki nadmiaru witaminy B6
Zatrucie witaminą B6 występuje rzadko. Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do innych witamin z grupy B, witamina B6 wykazuje silne działanie toksyczności przewlekłej. Witamina B6 jest stosowana w trakcie leczenia napięcia przedmiesiączkowego. Jej nadmiar może doprowadzić do zaburzeń neurologicznych – uszkodzeń nerwów czuciowych, ataksji, bólów kości, słabości mięśni, a także bezsenności i zwiększonego odczucia chłodu. Przyjmuje się, że nie można suplementować witaminy B6 w dawkach powyżej 50 mg/dzień. Należy także pamiętać, że suplementacja witaminą B6 może zwiększyć zapotrzebowanie na kwas foliowy.
Ewelina Estkowska
Bibliografia
Ciborowska H., Rudnicka A., Witamina B6 (pirydoksyna), Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2014, 127–129.
Rosołowska-Tłuszcz D., Mikroskładniki w zbilansowanych posiłkach. Witaminy, minerały i fitozwiązki, Podstawy żywienia i dietoterapia, red. Gajewska D., Wrocław 2010, 99, 103–104.
Stachcic A., Witaminy, Metabolizm i żywienie, red. Brzozowski T., Wrocław 2007, 162–163.
Gajewska D., Witaminy rozpuszczalne w wodzie, Żywienie. Atlas i podręcznik, red. Gajewska, Wrocław 2007, 186–189.
Wartanowicz M., Gronowska-Senger A., Witaminy rozpuszczalne w wodzie, Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, red. Gawęcki J., Warszawa 2012, 289–294.
M. Jarosz et al., Witaminy, Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, red. Jarosz M., Warszawa 2012, 99–101.
Komentarze