Selen – cechy
Jedną z najważniejszych cech selenu jest wzmocnienie układu odpornościowego. Według badań podanie odpowiednich ilości selenu przyczynia się do zwiększenia poziomu wytwarzanych ciał odpornościowych, limfocytów i makrofagów, co ma istotne znaczenie dla osób często podlegającym infekcjom. Ponadto wspomaga walkę z bakteriami oraz wirusami. Selen zapobiega także powstawaniu opryszczki oraz półpaśca. Dlatego też osoby borykające się z opryszczką powinny zadbać, by w ich diecie nie zabrakło tego cennego składnika.
Selen stanowi składnik ok. 20 enzymów, m.in. peroksydazy glutationowej, który jest czynnikiem antyoksydacyjnym, chroniącym organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. W połączeniu z witaminą E zapobiega powstawaniu zmian nowotworowych. Spośród innych korzystnych cech selenu można wymienić jego właściwości przeciwzapalne – co oznacza, iż osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń powinny zadbać, by ich dieta była bogata w selen. Ten mikroskładnik zalecany jest także osobom z problemami związanymi z układem sercowo-naczyniowym. Mianowicie przeciwdziała miażdżycy oraz chroni serce i naczynia wieńcowe przed niekorzystnymi zmianami chorobotwórczymi. Wykazano także, iż selen ogranicza toksyczne działanie ksenobiotyków, przede wszystkim metali ciężkich.
Nie należy zapominać o pozytywnym działaniu selenu na tarczycę. Podobnie jak jod, selen również powinien stać się istotnym składnikiem w diecie osób cierpiących na niedoczynność tarczycy. Jego niedobór może przyczynić się do obniżenia aktywności tarczycy oraz uszkodzenia jej tkanki, co może nasilać niedoczynność tarczycy. Ponadto wykazuje dobroczynny wpływ na proces widzenia, mianowicie zapobiega zaćmie oraz zwyrodnieniu plamki żółtej.
Selen przyjmowany w odpowiednich dawkach może zmniejszać ryzyko pojawienia się niektórych nowotworów. Istotny jest także dla kobiet w ciąży, wpływa na prawidłowy rozwój płodu.
Niedobór i nadmiar selenu
Zarówno niedobór, jak i nadmiar selenu może być niebezpieczny dla organizmu człowieka. Niedobory tego składnika wynikające z niewystarczającego dostarczenia wraz z dietą mogą prowadzić do:
- zwyrodnienia wielu narządów oraz tkanek;
- bólu mięśni;
- osłabienia odporności (częste infekcje);
- uczucia ciągłego zmęczenia;
- pojawienia się oznak starości;
- chorób wątroby i trzustki;
- niepłodności u mężczyzn;
- zwiększenia ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia, neurodegeneracyjne, nowotwory;
- zaburzeń widzenia.
To tylko niektóre z możliwych następstw niedoboru. Jednak należy zwrócić także uwagę na skutki związane z nadmiarem tego pierwiastka w naszej diecie, które mogą prowadzić do objawów zatrucia. Wśród nich można wymienić: wypadanie włosów, łamliwość paznokci, stany zapalne skóry, biegunkę, nudności i wymioty, depresję, anoreksję, czosnkowy oddech, zaburzenia ze strony układu nerwowego oraz uszkodzenie wątroby i nerek. Jednakże przypadki związane z zatruciem selenem pochodzącym z diety odnotowywane są bardzo rzadko.
Żywność bogata w selen
Zawartość selenu w żywności jest dość zróżnicowana. Do produktów obfitych w selen zaliczamy: produkty zbożowe, kiełki, nasiona, mleko i jego przetwory, jaja, podroby, mięso i przetwory mięsne, owoce morza, ryby. W owocach i warzywach ilości selenu są śladowe, wyjątek stanowią czosnek, kukurydza (kolba niesolona i konserwowa), suche nasiona roślin strączkowych (fasola biała, soczewica).
Wśród czynników ułatwiających wchłanianie selenu znajdują się: białko (metionina), witaminy A, C, E, a także inne związki o działaniu przeciwutleniającym. Z kolei podwyższony poziom metali ciężkich i siarki wpływa na pogorszenie odpowiedniego przyswajania selenu. Zgodnie z „Normami żywienia dla populacji polskiej” średnie zapotrzebowanie na selen dla osoby dorosłej powinno wynosić 45 µg/osobę/dobę. Zatem zadajmy o odpowiednią podaż selenu w codziennej diecie, by cieszyć się zdrowiem w każdym wieku!
Magdalena Traczyk, dietetyk
Bibliografia
Zagrodzki P., Selen a układ odpornościowy, „Postępy Hig. Med. Dośw.” 2004; 58, 140–149.
Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, 7 rozdział, Składniki mineralne, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.
Michalak P., Selen – właściwości, zapotrzebowanie, nadmiar, niedobór oraz produkty źródłowe, bonavita.pl/selen-wlasciwosci-zapotrzebowanie-nadmiar-niedobor-oraz-produkty-zrodlowe, 18.10.2016.
Langauer-Lewowicka H., Pawlas K., Selen w środowisku, „Med. Srod.” 2016, 19(1), 9–16.
Komentarze