Rak jelita grubego – profilaktyka dzięki diecie
Błonnik pokarmowy
Błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) pełni różnorodne funkcje zdrowotne w organizmie człowieka. Pomimo iż nie jest związkiem chemioprewencyjnym, to jednak wykazuje działanie zmniejszające ryzyko nowotworu jelita grubego takie jak: zwiększenie masy stolca i skrócenie pasażu jelitowego, przez co błona śluzowa jelita grubego nie ma długiego kontaktu z substancjami rakotwórczymi, które są zawarte w masach kałowych. Ponadto błonnik obniża pH treści jelitowej i wpływa na mikroflorę jelitową. Nie ma jednoznacznych badań potwierdzających konieczność wprowadzenia suplementacji błonnika w prewencji raka jelita grubego. Należy jednak zadbać o odpowiednią codzienną podaż błonnika w diecie w postaci pełnoziarnistych produktów zbożowych, warzyw oraz owoców i starać się, aby wynosiła minimum 25 g na dobę dla zdrowej, dorosłej osoby.
Probiotyki
Definiowane są jako żywe mikroorganizmy, które po spożyciu wykazują korzystne działanie na organizm gospodarza. Wynika to głównie z zachowania odpowiedniej równowagi mikroflory jelitowej przez kultury probiotyczne. Działanie probiotyków może być także wspomagane przez prebiotyki (substancja stymulująca rozwój korzystnych mikroorganizmów). Na podstawie wielu badań stwierdza się, iż pro- i prebiotyki mogą mieć znaczenie w zapobieganiu nowotworu jelita grubego, m.in. mogą wpływać na ograniczenie wzrostu i przeżywalności komórek nowotworowych, jak również mogą wzmacniać układ immunologiczny. Bakterie probiotyczne znajdują się w takich środkach spożywczych jak fermentowane produkty mleczne, kiszone warzywa i owoce, kapusta kiszona i kiszonki spożywcze. Z kolei prebiotyki naturalnie możemy spotkać w produktach pochodzenia roślinnego, np. w czosnku, cykorii, karczochach, szparagach, cebuli, pszenicy, bananie, ziemniakach, porze czy pomidorze.
Wapń i witamina D
Według licznych badań wapń i witamina D wykazują działanie w kierunku zapobiegania rakowi jelita grubego. Witamina D ma zdolność do hamowania proliferacji, indukcji apoptozy, jak również regulacji różnicowania komórek. Z kolei wapń zarówno zapobiega karcinogennemu działaniu wtórnych kwasów żółciowych w przewodzie pokarmowym, jak i bezpośrednio oddziałuje na proces karcinogenezy poprzez hamowanie namnażania komórek nowotworowych. Najlepszym źródłem wapnia są mleko i produkty mleczne. Wapń możemy także znaleźć w rybach spożywanych wraz z ośćmi, produktach roślinnych – migdałach, orzechach, szpinaku, natce pietruszki, nasionach fasoli, słonecznika, kapuście, brokułach czy jajach. Natomiast witamina D występuje głównie w tłustych rybach morskich, w mniejszych ilościach w jajach lub margarynach w nią wzbogacanych. Witamina D może być również pozyskiwana dzięki ekspozycji na działanie promieni słonecznych.
Selen
Selen jest istotnym składnikiem dla utrzymania zdrowia oraz prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego rola w profilaktyce raka jelita grubego polega na hamowaniu rozwoju komórek nowotworowych na różnych etapach karcinogenezy.
Dodatkowo wykazuje działania immunomodulujące, przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Jednocześnie stabilizuje DNA i hamuje procesy jego uszkadzania. Selen znajdziemy w orzechach, produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych, mleku i jego przetworach, mięsie i jego przetworach, rybach oraz owocach morza.
Kwas foliowy
Kwas foliowy w organizmie człowieka jest niezbędny do utrzymania stabilności DNA. Niedobór tego składnika może naruszać prawidłową syntezę, transkrypcje i naprawę DNA oraz doprowadzić do wzrostu uszkodzeń DNA, prowadząc jednocześnie do rozwoju procesu karcinogenezy, a więc rozwoju nowotworu. Źródłem kwasu foliowego są zielone warzywa, papryka, świeże owoce, nasiona roślin strączkowych, jaja oraz pełnoziarniste produkty zbożowe.
Rak jelita grubego – zapobieganie
W prewencji raka jelita grubego ważną rolę odgrywają również takie składniki jak antocyjany i procyjanidyny – znajdziemy je w owocach o ciemnym zabarwieniu; fitoestrogeny – występują głównie w nasionach roślin strączkowych; izotiocyjaniany – głównym ich źródłem są warzywa kapustne; kurkumina – występująca w kłączu ostryżu długiego (zwanego potocznie kurkumą), galusan epigallokatechiny – znajdujący się w zielonej herbacie oraz resweratrol – czarne odmiany winogrona.
Czego unikać?
Poznaliśmy składniki diety, które mogą w znaczący sposób zapobiec rozwojowi raka jelita grubego. Należy jednak pamiętać również o substancjach rakotwórczych zawartych w różnych produktach, których trzeba się wystrzegać.
Zalicza się do nich:
- produkty i potrawy zawierające duże ilości tłuszczów zwierzęcych;
- produkty wędzone;
- produkty wysokoprzetworzone (zawierające m.in. konserwanty, dodatki chemiczne);
- produkty o dużej zawartości soli;
- produkty mocno wysmażone;
- produkty grillowane nad otwartym ogniem.
Magdalena Traczyk, dietetyk
Bibliografia
Olejnik A., Tomczyk J., Kowalska K. i wsp., Rola naturalnych składników diety w chemioprewencji nowotworów jelita grubego, „Postępy Hig. Med. Dosw.”, 2010, 64, 175–187.
Siepsiak M., Połom A., Adrych K., Profilaktyka raka jelita grubego, „Farm. Współ.” 2015, 8, 1–5.
Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, „Probl. Hig. Epidemiol.” 2014, 95 (3), 541–549.
Styś P., Dieta antynowotworowa + Lista Top 10 produktów w walce z rakiem, http://cojesc.net/dieta-przeciwnowotworowa, 19.10.2016.
Suplementy na raka. Witaminy i składniki mineralne w onkologii. Fakty i mity, http://www.zwrotnikraka.pl/suplementy-na-raka-w-onkologii, 19.10.2016.
Komentarze