Zwyrodnienie plamki żółtej – jak się przed nim uchronić?

 Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy, przyczyny

Plamka żółta, która stanowi centralną część siatkówki, jest niezbędna do ostrego, precyzyjnego widzenia. W miarę rozwoju choroby w centrum pola widzenia zanika ostrość wzroku. Czasami pierwszym objawem jest zniekształcenie obrazu widzianego jednym okiem.

Uważa się, iż za uszkodzenie siatkówki oka i zwyrodnienie plamki żółtej odpowiedzialne są wolne rodniki, czyli niestabilne, aktywne cząstki lub pojedyncze atomy tlenu. Na rozwój choroby wpływają zmiany związane z wiekiem, czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Wśród czynników ryzyka AMD wymienia się wiek, płeć (częściej AMD występuje u kobiet), jasny kolor tęczówek, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, otyłość, hiperlipidemię oraz częstą ekspozycję na światło niebieskie.

Światło niebieskie jest to rodzaj światła, które emitowane jest przez oświetlenie energooszczędne, słońce oraz wszelkiego rodzaju urządzenia cyfrowe i wyświetlacze. Ważną rolę w ochronie siatkówki przed szkodliwym działaniem światła niebieskiego odgrywają karotenoidy, luteina i zeaksantyna, które są składnikami barwnika plamki żółtej.

Ochrona plamki żółtej

Luteina i zeaksantyna są silnymi antyoksydantami, które posiadają właściwości filtrowania światła niebieskiego, zmniejszając jego intensywność o 40–90%. Dzięki tym właściwościom chronią fotoreceptory siatkówki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i nadmiaru energii świetlnej. Stężenie tych karotenoidów w oku maleje z wiekiem i jest szczególnie małe u ludzi z AMD.

Z tego powodu stężenie luteiny i zeaksantyny odgrywa istotną rolę w procesie powstawania zwyrodnienia plamki żółtej. Składniki te są syntetyzowane wyłącznie przez rośliny, stąd pożywienie jest jedynym źródłem tych karotenoidów dla człowieka. Warto zatem zadbać o odpowiednią ich podaż w diecie.

Najwięcej luteiny i zeaksantyny znajduje się w zielonych warzywach liściastych, a zwłaszcza w jarmużu i szpinaku. Przeprowadzono duże badania obserwacyjne osób w wieku 55–80 lat, które potwierdziły, iż ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej u badanych stosujących dietę z dużą ilością karotenoidów było o 40% mniejsze. Zaobserwowano także, iż najlepsze efekty przynosiła dieta z dużą ilością szpinaku i jarmużu.

Zawartość luteiny i zeaksantyny w owocach i warzywach:

Warto pamiętać o tym, iż luteina i zeaksantyna są rozpuszczalne w tłuszczach, dlatego też aby korzystać z ich dobroczynnego działania, warto spożywać produkty w nie bogate z posiłkiem zawierającym tłuszcz. Związki te są również względnie odporne na podwyższoną temperaturę, dlatego termiczna obróbka żywności nie zmniejsza ich biologicznych właściwości. 

W profilaktyce tego schorzenia istotną rolę ogrywają także inne antyoksydanty, m.in. witaminy A, C i E oraz beta-karoten. Zaleca się zatem stosowanie diety bogatej w warzywa i owoce.

Badania wskazują również na korzystne działanie w profilaktyczne kwasów omega-3. Z tego powodu warto również zadbać o spożywanie 2–3 porcji tłustych ryb w ciągu tygodnia.

To, co jemy, może mieć wpływ na to, czy w przyszłości uchronimy się przed pewnymi chorobami. Odpowiednia dieta bogata w przeciwutleniacze może działać profilaktycznie na wystąpienie zwyrodnienia plamki żółtej. Warto zatem dbać o ich odpowiednią podaż.

Jadwiga Żak, dietetyk

Bibliografia
Szostak W., Szostak-Węgierek D., Żywienie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej, „Przegląd Lekarski” 2008, 65(6), 308–311.
Jarosz M., Choroby oczu. Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia 2012.